Carlos Eduardo, of Cadu zoals zijn vrienden hem noemen, strijdt al meer dan 17 jaar voor de rechten van arbeiders in de Braziliaanse landbouwsector. Als vakbondsleider bij CONTAR, de nationale confederatie voor landarbeiders, ziet hij schrijnende situaties van gedwongen arbeid in de koffiesector, slechte en gevaarlijke werkomstandigheden in de vleesindustrie en diepe armoede onder de laagbetaalde fruitplukkers.
De mango’s, meloenen en koffiebonen die deze arbeiders in Brazilië produceren zijn wereldwijd terug te vinden in de schappen van onze supermarkten. Daarom reisde Cadu afgelopen oktober naar Europa om te vertellen over waarom het zo belangrijk is om achter arbeiders te staan. Cadu bezocht ook Nederland, waar hij sprak met Nederlandse supermarkten en beleidsmakers over het belang van transparante en eerlijke voedselketens.
Flinke vooruitgang geboekt….
Dat er producten in de schappen van Nederlandse supermarkten liggen die met uitbuiting gemaakt zijn, was al duidelijk. Daarom legde Oxfam in 2018 voor het eerst de vijf grootste supermarktketens in Nederland voor het eerst langs de ‘mensenrechtenmeetlat’. Wat bleek? Supermarkten deden bar weinig om uitbuiting in hun productieketens te voorkomen.
Dat moet natuurlijk anders. Om dat voor elkaar te krijgen hebben we de afgelopen vier jaar samen met supporters zoals jij de druk op supermarkten flink opgevoerd. Het resultaat: de meeste supermarkten hebben inmiddels stappen gezet om de arbeiders, kleinschalige boeren en vrouwen achter ons voedsel beter te beschermen.
…maar nog veel werk aan de winkel voor supermarkten
Toch zien we dat supermarkten nog steeds onvoldoende oog hebben voor misstanden in hun productieketens. Supermarkten willen zo goedkoop mogelijk inkopen. Terwijl hun winsten enorm zijn gestegen, vooral ook tijdens corona, blijft er een steeds kleiner wordend deel van de consumentenprijs over voor de arbeiders en producenten die ons eten produceren, blijkt uit onderzoek van Oxfam Novib.
Sta achter arbeiders en vakbonden
Dit onrecht zit ook Cadu dwars. In zijn gesprek met drie grote Nederlandse supermarkten vertelt Cadu over een arbeider werkzaam op een plantage die tijdens de lunchpauze zich afzonderde van zijn collega’s. ‘Ik vroeg waarom hij in het bos ging zitten. Hij vertelde me dat hij zich schaamde voor zijn eten, omdat hij zich geen fatsoenlijke maaltijd kon veroorloven.’
Hoe kan het dat de mensen die de mango’s plukken voor onze winstgevende supermarkten, zelf niet genoeg te eten hebben? Volgens Cadu is het daarom ontzettend belangrijk dat supermarkten verantwoordelijkheid nemen voor wat er gebeurt in hun ketens. Daarbij moeten supermarkten zich achter de arbeiders en vakbonden scharen die betere werkomstandigheden eisen. ‘Door te laten zien dat grote Nederlandse bedrijven achter arbeiders staan, kunnen leveranciers (die arbeidsrechten schenden) niet om de feiten heen.’
Transparante ketens en klachtenmechanismen
Arbeiders alleen op papier ondersteunen is natuurlijk niet voldoende. Supermarkten moeten ook in de praktijk uitbuiting voorkomen. Cadu pleit daarom voor concrete acties die supermarkten in Nederland kunnen nemen om arbeiders in Brazilië te steunen. Een belangrijk voorbeeld daarvan is het beschikbaar stellen van een klachtenmechanisme zodat arbeiders misstanden kunnen aankaarten.
Dit heeft nog wel wat voeten in de aarde: de arbeiders die de mango’s plukken weten vaak niet waar dit fruit vervolgens naartoe gaat. Wanneer zij te maken krijgen met slechte arbeidsomstandigheden, lage lonen of gedwongen arbeid, is daarom vaak niet duidelijk bij wie ze aan de bel moeten trekken. Volgens Cadu spelen supermarkten hierin een enorme rol. ‘Als supermarkten hun hele keten transparant maken, van de schappen tot de plantages, dan kunnen wij (vakbonden) ze op de hoogte stellen wanneer er misstanden zijn.’
Op die manier kunnen supermarkten er beter achter komen wat er in hun productieketens speelt. Zo kan een supermarkt ook zijn leveranciers aanspreken wanneer er misstanden plaatsvinden en ervoor zorgen dat slachtoffers worden ondersteund en gecompenseerd.
Wetgeving nu!
Ook de overheid speelt een belangrijke rol in het voorkomen en aanpakken van mensenrechtenschendingen in internationale productieketens. Zo verwacht de Nederlandse overheid van grote bedrijven dat ze zich houden aan internationale richtlijnen om mensenrechten te respecteren. Toch gebeurt dit nog niet genoeg: slechts 12 van de 723 grootste Nederlandse bedrijven doorlopen alle nodige stappen voor ketenverantwoordelijkheid.
Daarom strijden arbeiders, gemeenschappen, vakbonden en maatschappelijke organisaties al jaren voor wetgeving om bedrijven zoals supermarkten verantwoordelijk te houden voor misstanden in hun ketens. Tijdens zijn bezoek aan Nederland sprak Cadu ook met beleidsmakers bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij benadrukte dat zij zich moeten inzetten voor sterke wetgeving, ‘in Nederland maar ook in Europa.’
Afgelopen november hebben zes politieke partijen in Nederland een initiatiefwet ingediend waarmee bedrijven verplicht worden gesteld om te ondernemen met respect voor mens, milieu en klimaat in hun wereldwijde ketens. Oxfam Novib steunt deze langverwachte en zeer noodzakelijke stap en moedigt de regering en de Tweede Kamer aan om deze wet zo snel mogelijk in te voeren.
Wat doet Oxfam Novib?
Als Oxfam Novib staan wij achter Braziliaanse arbeiders en vakbondsleiders. We voeren internationaal campagne voor de fatsoenlijke behandeling van arbeiders en kleinschalige voedselproducenten in productieketens. Dat doen we samen met jou, want als consument kun je jouw supermarkt laten weten dat je eerlijke, uitbuitingsvrije boodschappen wilt.
Onder druk van onze Behind the Barcodes campagne zagen wij dat supermarkten nieuw beleid publiceerden en initiatieven opzetten, bijvoorbeeld voor een leefbaar loon voor arbeiders op bananenplantages. Ook in de komende jaren blijven wij de supermarkten volgen om ze aan deze acties en beloftes te houden. Voor elke supermarkt geldt dat zij nog véél meer moeten en kunnen doen om uitbuiting van arbeiders, kleinschalige boeren en vrouwen aan te pakken.
In de woorden van Cadu: ‘Opkomen voor mensenrechten is een plicht van ons allemaal, van de hele maatschappij.’