We staan voor de uitdaging om iedereen in de toekomst te voorzien van voldoende gezond voedsel, gemaakt met respect voor de aarde. Eiwitten vormen essentiële bouwstenen voor ons lichaam, maar de huidige productiemethoden zijn niet altijd even houdbaar. Het Menu voor de Toekomst (1) vraagt om een aanpassing van ons eetpatroon.
Van dierlijke naar plantaardige eiwitten of van niet-duurzaam naar duurzaam eiwit?
De Nederlandse Gezondheidsraad adviseert mensen om meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten te consumeren, zowel voor de gezondheid als voor het milieu. De aanpassing van ons menu lijkt nu vooral te gaan om de transitie van vlees naar plantaardig eiwit. Echter, in deze transitie wordt een potentieel belangrijke bijdrager volledig genegeerd: de Noordzee. We verbergen de zee nu noodgedwongen achter hoge zeeweringen, en daardoor vergeten we haar soms te gemakkelijk. De Noordzee is een van de schoonste en rijkste zeeën ter wereld, waarin vis, schaal- en schelpdieren in overvloed leven.
Eiwitten uit zee
Mariene eiwitten kunnen enorm bijdragen aan het realiseren van een duurzamer voedselsysteem. Veel soorten voedsel uit zee, zoals mosselen, oesters, kokkels, zeewier en verschillende vissoorten hebben een lagere carbon footprint dan veel plantaardige gewassen. Daarom pleiten wij om de eiwittransitie los te koppelen van concept ‘van vlees naar plantaardig’, en het te verschuiven naar ‘van niet-duurzame naar duurzame eiwitten’.
Mosselen onder de loep – duurzaam
Wanneer we uit bovenstaande rijtje mosselen eruit pakken en deze onder een vergrootglas leggen komen er veel voordelen naar voren. Mosselen leven in en van de zee. Ze halen hun voedingsstoffen uit het zeewater en krijgen geen voer, antibiotica of pesticiden toegediend. Doordat mosselen nutriënten uit het water filteren, wordt het water per saldo schoner (2 3). Bovendien komt bij de productie van laag-trofisch voedsel zoals mosselen weinig tot geen stikstof vrij (zie figuur 1). Wanneer de oogst hiervan gedaan wordt door schepen die geen fossiele brandstof gebruiken kan de mossel ‘klimaatneutraal’ geproduceerd worden (4). Deze feiten maken de mossel tot een katalysator om de eiwittransitie te versnellen.
Figuur 1: Bron: Willer, D.F., Aldridge, D.C. Sustainable bivalve farming can deliver food security in the tropics. Nat Food 1, 384–388 (2020).
Mosselen onder de loep – gezond
Het eten van mosselen heeft belangrijke gezondheidsvoordelen. Ten eerste hebben mosselen een goede nutritionele waarde. Ze zijn namelijk een bron van mineralen en vitamines zoals ijzer, vitamine B12 en vitamine A (5,6). Ten tweede zijn mosselen interessant voor groepen die behoefte hebben aan extra eiwitten. Een superfood voor sporters, en een onderdeel van een gezond en preventief dieet voor ouderen. Ook voor bewuste consumenten die met hun gezondheid bezig zijn, is de mossel een goed alternatief. De mossel is een zeer geschikt product voor consumenten die geen of minder vlees willen eten, maar niet streven naar een plantaardig dieet.
Het eiwit van de toekomst komt uit zee
De mossel speelt als mariene eiwit een belangrijke rol in een gezonde en duurzame eiwitconsumptie en verdient een prominente plek in de eiwittransitie. Maar het duurzame en gezonde verhaal van de mossel is geen uitzondering. Veel verschillende soorten voedsel uit onze Noordzee vertellen hetzelfde verhaal en kunnen bijdragen aan het versnellen van de eiwittransitie. Zo heeft de pelagische visserij, op haring en makreel, een lagere carbon footprint veel plantaardige vlees- en visvervangers. Om de eiwittransitie te versnellen en om te schakelen naar een duurzamer voedselsysteem is het nodig om de visie breder te trekken dan ‘van vlees naar plantaardig’ en te kijken naar alle eiwitbronnen die duurzamer geproduceerd kunnen worden.
Tessel Kans en Paul Einerhand (foto) van Schuttelaar & Partners
Noten:
1. EAT-Lancet Commission. (2020). Summary Report of the EAT-Lancet Commission.
2. Hoekstra, F. P. (2022). De echte prijs (true price) van mosselen; Echte en eerlijke prijs van duurzame producten – casus mosselen. Wageningen: Wageningen Economic Research.
3. Smith, S., Hoekstra, G., & Jansen, H. (2021). De milieubelasting van schelpdierproductie. Wageningen University & Research.
4. van den Bogaart, L. (2021). Kunnen mosselen één keer per week ons biefstukje vervangen? Wageningen University & Research.
5. van den Bogaart, L., & Jansen, H. (2021). Van voedselbron tot biobouwer: de ecosysteemdiensten van schelpdieren. Wageningen University & Research.
6. Warmer, J., & Haveman-Nies, A. (2020). Gezondheidsaspecten van schelpdierconsumptie voor de mens. Wageningen University & Research.