Dit jaar bestaat het Nederlandse milieubeleid 50 jaar. Er is in die periode veel bereikt, maar volstrekt onvoldoende om de steeds heftiger uitdagingen te kunnen aangaan. Het aanzwellende ongeduld over het uitblijven van een nieuw kabinet is zeker ook ingegeven door de urgente noodzaak om grote knelpunten als duurzaamheid, stikstofproblematiek, woningnood, economisch herstel en sociale cohesie aan te pakken. Verduurzaming is daarbij het moeilijkste onderwerp: het is zeer complex (klimaat, biodiversiteit, verspreiding van giftige stoffen, internationale samenhang) en vergt een veel krachtiger aanpak dan overheid, bedrijfsleven en samenleving de afgelopen jaren hebben laten zien.

Bewijs daarvoor leveren niet alleen het laatste IPCC-rapport over klimaatverandering, maar ook het recente boek “Keerpunt in zicht, Hoe verder met milieu en duurzaamheid“, waarin 25 vooraanstaande denkers en doeners de alarmbel luiden: er resteert niet veel tijd meer om de samenleving op deze planeet in evenwicht te brengen met de natuur. Ongekende risico’s dreigen de samenleving ernstig te ontwrichten.

Veel ingrijpender stappen zijn nodig dan de huidige lauwe aanpak door overheid en bedrijven. Nodig zijn zowel technische alsook gedragsinnovatie bevorderende maatregelen. Zonder een reset van alle huidige systemen en verdienmodellen in de economie gaan we het niet redden.

De kortetermijn-oriëntatie van de politiek bemoeilijkt deze veranderingen. Daarom is  ongebruikelijk dapper en krachtig beleid nodig om duurzaamheid in het overheidshandelen te verankeren en op langere termijn te waarborgen.

Daarom moet een nieuw kabinet anno 2021, aan het begin van een nieuwe periode van 50 jaar, duurzaamheid als topprioriteit aanwijzen en zo snel mogelijk een begin maken met het op gang brengen van de noodzakelijke maatregelen waarmee een krachtige regie op dit dossier kan worden gevoerd en in de afgelopen decennia verwaarloosde beleidsinstrumenten hersteld of vernieuwd kunnen worden.

Dit keerpunt in het duurzaamheidsbeleid zal moeten passen binnen de in de Europese Green Deal vastgelegde kaders en doelstellingen. Het kan Nederland terugbrengen in de voorhoede van het internationale duurzaamheidsbeleid, met de bijkomende economische voordelen als bonus.

Hierbij kan gedacht worden aan de volgende maatregelen:

  • Zorg voor krachtige nationale regie op de leefomgeving door de instelling van een Ministerie voor de Leefomgeving, waarin ruimtelijke ordening, milieubeleid, klimaatbeleid en natuurbeleid worden samengebracht om een samenhangende visie te waarborgen en voldoende tegenmacht te vormen tegen deelbelangen, die vanuit andere ministeries worden behartigd.
  • De Minister voor de Leefomgeving coördineert het Nationale Duurzaamheidsbeleid, inclusief de afstemming daarvan met het nationale klimaatbeleid, het nationale natuur- en biodiversiteitsbeleid, het ruimtelijke beleid en de VN Sustainable Development Goals.
  • De Minister voor de Leefomgeving stelt een lange termijn Nationaal Duurzaamheidsplan (NDP) op, met daarin onder meer Plannen van Aanpak voor de verduurzaming van de belangrijkste economische sectoren.
  • Organiseer bij de voorbereiding van het NDP een goed voorbereid breed politiek debat over noodzaak, kansen en gevolgen van het NDP, met betrokkenheid van alle relevante maatschappelijke partijen (stakeholders).
  • Reorganiseer de uitvoering en het toezicht op deze duurzaamheids-beleidsterreinen door de bestaande diensten samen te voegen met voldoende budget voor het aantrekken van gemotiveerde en vakbekwame medewerkers, die het duurzaamheidsbeleid nieuw elan kunnen geven, en draai duurzaamheidsongunstige decentralisaties terug, zodat andere actoren hun werk beter kunnen doen.
  • Laat een commissie van eminente economen onderzoeken hoe het verdienmodel van de belangrijkste economische sectoren meer in overeenstemming kan worden gebracht met duurzame benuttingsmogelijkheden van de planeet en welke stappen hiervoor zouden moeten worden gezet.
  • Betrek andere overheden intensief bij de intensivering van het duurzaamheidsbeleid en stimuleer en ondersteun initiatieven voor verduurzaming vanuit de stakeholders, de wetenschap en de jongere generaties.

Commentaar op dit artikel is welkom en kan worden ingezonden naar info@mgmc.nl

Marius Enthoven en Kees Zoeteman, resp. voormalig directeur-generaal Milieubeheer van Nederland en van de Europese Unie, en directeur van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne).