Eind februari werd, na jaren van onderhandelen, de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) (ook wel bekend als de “antiwegkijkwet”) geblokkeerd tijdens de laatste instemmingsfase op Europees niveau. Deze wet heeft als doel dat grote bedrijven verantwoordelijkheid nemen voor het verbeteren van omstandigheden voor mens, milieu en natuur in de gehele waardeketen.

Bedrijven mogen niet meer wegkijken als er misstanden zoals kinderarbeid, ontbossing of uitbuiting plaatsvinden. Daarnaast verplicht de wet bedrijven om verder te kijken dan eigen bedrijfsactiviteiten, door ook bij (in)directe leveranciers informatie over risico’s in te winnen.

Hoewel een formeel akkoord rond leek, hebben verschillende lidstaten de wet niet geaccepteerd. Volgens deze lidstaten belast het deze ondernemingen met bureaucratie en het verslechtert de concurrentiepositie van Europese bedrijven. Ook heeft Frankrijk voorgesteld om het aantal FTE, dat nodig is om binnen de reikwijdte van de wet te vallen, te verhogen zodat veel bedrijven niet meer in scope zijn. Omdat de Europese verkiezingen plaatsvinden in juni, moet er vóór 15 maart een overeenstemming worden bereikt. Als dit lukt, dan geldt de CSDDD voor minder bedrijven en worden er meer compromissen gesloten.

De CSDDD loopt veel vertraging op als het voor 15 maart ook met compromissen niet lukt. Dan is de verwachting dat verschillende EU-lidstaten nationale IMVO-wetgeving gaan implementeren. In Nederland kan bijvoorbeeld de wet kinderarbeid als onderdeel van de IMVO worden ingevoerd. De implementatie van deze wet was gepauzeerd in afwachting van de CSDDD en de verwachting is dat deze nu uit de ijskast wordt gehaald. Dit betekent dat er voor bedrijven een wirwar aan verschillende regels per lidstaat gaan gelden.

Mogelijke vertraging van wetgeving betekent niet dat bedrijven nu achterover kunnen leunen

Zelfs als de CSDDD wordt uitgesteld, is het van groot belang voor bedrijven om te investeren in ketenverantwoordelijkheid op het gebied van mensenrechten, milieu en natuur (Human Rights and Environmental Due Diligence, hierna HREDD). Steeds meer bedrijven realiseren zich dat het een maatschappelijke plicht is om niet meer weg te kijken, en dat ook hun klanten, partners en andere stakeholders dit van hen (gaan) verwachten. Daarnaast zorgt het naar buitenkomen van informatie over dergelijke misstanden in de media voor moeilijk te herstellen reputatieschade en zelfs milieustrafzaken of sociale strafzaken.

Los van de CSDDD hebben verschillende landen eerder wetgeving ingesteld zoals de Duitse Supply Chain Act, de Engelse Modern Slavery Act en de Amerikaanse Uyghur Forced Labor Prevention Act. Binnen de Nederlandse overheid is er al een Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (2022-2025) getekend. Hierdoor wordt in de vereisten van publieke aanbestedingen gevraagd ketenverantwoordelijkheid op te nemen. Kortom: proactief aan de slag gaan met ketenverantwoordelijkheid levert een concurrentievoordeel, een positieve reputatie wat betreft duurzaamheid en lagere bedrijfsrisico’s op.

Ook hebben verschillende Europese wetten componenten van due diligence (zoals de EU Taxonomy, de EUDR tegen ontbossing en SFDR). Tot slot is daar natuurlijk de CSRD. Ook deze regelgeving heeft een vergelijkbaar doel als de CSDDD (zorgen voor het vergroten van transparantie over de hele waardeketen van bedrijven en daardoor positieve effecten versterken en negatieve effecten verminderen). In de CSRD wordt zelfs expliciet benoemd dat “de beoordeling van de materialiteit van een negatieve impact is gebaseerd op het due diligence-proces dat is gedefinieerd in de internationale instrumenten van de VN-richtlijnen voor bedrijven en mensenrechten en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen” (ESRS 1 – paragraaf 45). Ook “staat de betrokkenheid bij de stakeholders centraal in het doorlopende due diligence-proces van de onderneming en de beoordeling van de materialiteit op het gebied van duurzaamheid” (ESRS 1 – paragraaf 24).

In andere woorden: Een gedegen due diligence over de gehele keten is de basis voor een goede dubbele materialiteitsanalyse.

De voordelen van inzicht in de keten

Naast drijfveren van binnen- en buiten, die zowel transparantie als het nemen van verantwoordelijkheid binnen de keten stimuleren, bestaat er al lang een sterk argument voor het in gang zetten van activiteiten op dit gebied: het is goed voor de (financiële) gezondheid van je bedrijf om inzicht te hebben in je waardeketen:

  • Naast inzicht in mogelijke positieve en negatieve impacts krijg je ook inzicht in nieuwe kansen en risico’s met betrekking tot de keten, óók op commercieel vlak.
  • Inefficiënties in de keten komen aan het licht. Deze leiden tot optimalisatie en kostenbesparingen. Daarnaast draagt het minimaliseren van negatieve impacts, zoals vervuiling of verspilling, bij aan kostenbesparingen op de lange termijn.
  • Klanten, investeerders en andere belanghebbenden hechten steeds meer waarde aan transparantie en duurzaamheid. Bedrijven die verantwoordelijkheid nemen voor hun keten hebben een betere reputatie en genieten het vertrouwen van hun klanten.
  • Bovendien opent het nemen van verantwoordelijkheid deuren naar nieuwe zakelijke kansen en partnerschappen die de positie van uw bedrijf in de toekomst versterken.

Clara Bovens en Lara Plandsoen, consultants bij Grant Thornton