Wereldwijd hebben veel mensen met waterschaarste te maken. Dat komt niet alleen door de veranderende beschikbaarheid van water, maar ook door vervuiling. Een internationaal team van wetenschappers heeft in een mondiale studie onderzocht hoe groot het tekort aan schoon water in 2050 zou kunnen zijn. Uit hun bevindingen blijkt dat de watervoorziening in een derde van de rivieren onveilig kan worden door toenemende stikstofvervuiling. Ter vergelijking: stel dat er niet meer genoeg soep in de pan zit voor iedereen, en dat iedere derde lepel die je opschept ook nog eens bedorven is.
Waterschaarste is op de hele wereld een groot probleem. In veel gebieden is er niet voldoende water om te kunnen voldoen aan de toenemende vraag voor irrigatie, drinkwater, recreatie en andere sociale behoeften. Dat wordt nog verergerd door de impact van klimaatverandering op hydrologische cycli. “Er wordt al veel onderzoek gedaan naar waterschaarste veroorzaakt door een lage waterkwantiteit,” legt Dr Mengru Wang uit, universitair docent bij Wageningen University & Research en hoofdauteur van de studie. “Maar er is nog weinig bekend over hoe toekomstige vervuiling, veroorzaakt door toenemende menselijke activiteit, de hoeveelheid water beperkt die we veilig kunnen gebruiken. Het gaat niet alleen om minder water, maar ook om water dat niet meer veilig is.” In de studie, die onlangs in Nature Communications verscheen, richtte het team zich op stikstof als vervuilende stof. Door hoge concentraties stikstof kan er schadelijke algenbloei in rivieren ontstaan, waaruit giftige stoffen vrijkomen die het water vervuilen.
Nieuwe indicator: Schaarste aan schoon water
Wetenschappers van Wageningen University & Research en Universiteit Utrecht hebben samen met het Potsdam Institute for Climate Impact Research en andere Duitse onderzoeksinstituten een nieuwe indicator ontwikkeld: de ‘Clean-Water Scarcity Indicator’. Deze gaat uit van zowel waterkwantiteit als waterkwaliteit. Het team voerde een mondiale analyse uit van toekomstige schaarste aan schoon water. Dit deden ze voor meer dan 10.000 deelstroomgebieden voor het jaar 2050. Ze brachten het aspect ‘vervuiling’ (in deze studie veroorzaakt door stikstof) samen met de gangbare schaarste-analyse die alleen naar de waterkwantiteit kijkt. Deze toekomstverwachtingen zijn voornamelijk gebaseerd op de modellen MARINA, VIC en MAgPIE. Dezelfde methode kan ook worden toegepast op andere vervuilende stoffen.
Te weinig schoon water in een derde van de deelstroomgebieden
De resultaten laten zien dat vervuiling invloed heeft op de mondiale schoonwatervoorziening. “We zagen dat door toekomstige stikstofvervuiling wereldwijd het aantal deelstroomgebieden dat te maken krijgt met waterschaarste verdrievoudigt,” aldus Wang. Als we alleen naar de waterkwantiteit kijken, hadden in 2010 ongeveer 10% van de deelstroomgebieden in de wereld te maken met waterschaarste. Maar als je naar zowel de waterkwantiteit als de waterkwaliteit kijkt, betreft dat zo’n 25% van de deelstroomgebieden. In het slechtste geval neemt dat in 2050 zelfs toe tot 30%. Dat zou een toename betekenen van zo’n 40 miljoen km2 stroomgebied, en 3 miljard extra mensen die in 2050 mogelijk te maken krijgen met waterschaarste.
Kennis samenbrengen voor duurzame schoonwatervoorziening
De onderzoekers bestudeerden ook de oorzaken van de wereldwijde schaarste aan schoon water. Voor de lage waterkwantiteit liggen die vooral in grootschalige onttrekking door irrigatie en industrie. De oorzaken voor stikstofvervuiling in rivieren verschillen per regio. Daarbij gaat het vooral om het vrijkomen van stikstof uit landbouw en door onvoldoende zuivering van rioolwater. Er is meer aandacht voor watervervuiling nodig bij toekomstig waterbeheer en -beleid. Wang: “Voor een duurzame schoonwatervoorziening moeten we de kennis van beleidsmakers, belanghebbenden en wetenschappers uit meerdere vakgebieden samenbrengen. Bijvoorbeeld op het gebied van hydrologie, waterkwaliteit, voedselproductie en rioolwaterzuivering. Zo kunnen we beleid ontwikkelen om ervoor te zorgen dat er in de toekomst – voor iedereen – niet alleen genoeg water, maar ook genoeg schoon water is.”