Hittegolven, overstromingen, mislukte oogsten – de kosten van klimaatverandering zijn intussen overal voelbaar. Maar één vraag bleef vaak abstract: wie draagt hier precies verantwoordelijkheid voor? Een nieuw onderzoek van Dartmouth College, gepubliceerd in Nature (april 2025), bracht daar voor mij verandering in. Voor het eerst voelde het mogelijk om klimaatschade per bedrijf niet alleen in uitstoot, maar ook in euro’s uit te drukken — een maatschappelijke rekening, vertaald naar miljarden.

De studie: van CO₂ naar schade in euro’s

De wetenschappers gebruikten een krachtig model dat drie stappen doorloopt:

  1. Bedrijfsemissies (zoals CO₂ en methaan) worden vertaald naar temperatuurstijging via het FaIR-model.
  2. Die temperatuurstijging wordt gekoppeld aan de toename van extreme hitte, zoals het aantal dagen boven 35°C.
  3. Die hitte wordt omgerekend naar economische schade: verlies van arbeidsproductiviteit, landbouwschade, gezondheidseffecten.

De schade is berekend voor de periode 1991–2020 — het moment waarop bedrijven redelijkerwijs hadden kunnen weten wat de gevolgen van hun uitstoot waren.

De kracht van dit model zit in de concrete vertaling. De studie levert bijvoorbeeld het getal: $1,9 biljoen schade door de wereldwijde uitstoot van Chevron. Dat triggerde iets. Wat betekent dat voor Nederland?

Zelf aan de slag – met AI, dit onderzoek en andere bronnen: de 20 grootste klimaatschade-veroorzakers in Nederland

Met behulp van GPT-4 en emissiedata uit de Carbon Majors Database berekende ik welke bedrijven de grootste klimaatschade in Nederland veroorzaakten tussen 1991 en 2020.

Nederlandse data van onder meer RIVM, KNMI, CBS en de Klimaateffectatlas gebruikte ik vervolgens om die abstracte miljarden te vertalen naar situaties die je je kunt voorstellen. Zoals het verlies van oogsten, de noodzaak tot dijkversterking, of de kosten voor tien jaar basisonderwijs in Nederland. “Want pas als je het kunt voorstellen, kun je je ertoe verhouden.”

Top 20 klimaatschade-veroorzakers in Nederland (1991–2020)

N.B. Voor zowel de Nederlandse als de buitenlandse bedrijven (zoals ExxonMobil, BP, TotalEnergies, Heidelberg Materials) in de lijst geldt dat het de berekende schade van de Nederlandse vestigingen betreft, niet de wereldwijde schade. NAM is een joint venture van Shell en ExxonMobil. De schade van NAM is apart vermeld, maar maakt ook deel uit van de afzonderlijk vermelde schade van Shell en ExxonMobil. Geen dubbeltelling dus, maar een uitsplitsing binnen hun gedeelde verantwoordelijkheid.

Tot slot

Wat dit experiment mij vooral liet zien: zodra je schade zichtbaar maakt, verandert de manier waarop je kijkt. Naar bedrijven. Naar systemen. Naar je eigen rol.*

Hopelijk helpt dit experiment om het gesprek verder te brengen — en om te laten zien dat klimaatschade niet vaag of collectief is, maar concreet, toewijsbaar en veranderbaar.

Verantwoording en voetnoten

* Verantwoordelijkheid voor klimaatverandering ligt uiteraard niet alleen bij bedrijven. Ook wij als consumenten spelen hierin een rol — via onze keuzes. Ook dit artikel had een kleine klimaatvoetafdruk: het is tot stand gekomen via honderden GPT-queries. Volgens schattingen komt dat neer op zo’n 20–100 gram CO₂ — dat is wat een boom in ongeveer 1 tot 5 dagen aan CO₂ uit de lucht haalt. Niet veel, maar ook niet niets. Zelfs het in kaart brengen van klimaatschade draagt er iets aan bij — en laat daarmee zien hoe diep het verweven is met alles wat we doen.

Deze top 20 is opgesteld op basis van het model uit de Nature-studie van Dartmouth College (2025). We gebruikten:

  • Emissiedata uit de Carbon Majors Database, aangevuld met Nederlandse bronnen (NEa, RIVM, bedrijfsrapportages).
  • Het FaIR-model om uitstoot om te rekenen naar mondiale temperatuurstijging.
  • Pattern scaling om die opwarming te vertalen naar extra hitte in Nederland.
  • Schadefuncties uit het onderzoek om die hitte om te zetten in economische schade: verlies aan arbeidsproductiviteit, landbouwschade, gezondheidseffecten.
  • Nederlandse data van KNMI, CBS, RIVM en de Klimaateffectatlas zijn gebruikt om die abstracte schadebedragen te vertalen naar herkenbare situaties: zoals het verlies van oogsten, noodzaak tot dijkversterking, of extra kosten voor waterbeheer.
  • De bedragen zijn modelschattingen, geen juridische claims.
  • Alleen de Nederlandse uitstoot is meegerekend, niet de wereldwijde impact van multinationals.
  • De berekeningen richten zich uitsluitend op hitte-gerelateerde schade. Schade door overstromingen, zeespiegelstijging of biodiversiteitsverlies is dus niet inbegrepen.
  • Alle cijfers gaan over de periode 1991–2020, met als uitgangspunt: wat als dit bedrijf die uitstoot níet had veroorzaakt?

 

Mariolein van der Plas, partner bij Young Colfield — op persoonlijke titel

N.B. Bij het aanhalen van dit artikel (incl. de top 20) is vermelding bron Online Kenniscentrum Duurzaam Ondernemen en naam auteur en link naar dit artikel vereist!