De klimaatopgave, energietransitie en de circulaire economie vormen de opmaat naar een grootschalige transitie. De omvang en urgentie van deze transities vragen om een maatschappijbrede aanpak. In dit artikel worden vijf scenario’s geschetst waarlangs deze transitie zich kan voltrekken.
De politiek en het bedrijfsleven worden geconfronteerd met drie samenhangende opgaven. Allereerst de klimaatopgavedie voortkomt uit het klimaatakkoord COP21 (Parijs, 2015). Deze opgave ambieert de uitstoot van broeikasgassen met 49% te beperken in 2030 ten opzichte van 1990. Deze doelstelling lijkt echter te laag te zijn, getuige de uitspraak (oktober 2018) in het hoger beroep van de rechtszaak Urgenda versus de Nederlandse overheid. Dat wordt ondersteund door het rapport van het ‘Intergovernmental Panel on Climate Change’ (IPCC, 2018) over de snelheid van de opwarming van de aarde ten gevolge van broeikasgasuitstoot.
In het verlengde van de klimaatopgave ligt de tweede opdracht, de energietransitie die vraagt om de beweging van fossiele energiebronnen (gas en olie) naar duurzame energiebronnen (onder andere zonne- en windenergie, waterstof, biogas). De ambitie is 16% duurzame energie in 2023 te realiseren op weg naar het uitfaseren van fossiele brandstoffen in 2050. De energietransitie heeft recent aan kracht gewonnen door ministeriële uitspraken over een onmiddellijke reductie van gas uit Groningen.
De derde opgave is het streven naar een circulaire economie (CE), gebaseerd op beleid ingezet door het Kabinet Rutte II. De inzet is het realiseren van substantieel minder gebruik van ‘virgin’ materialen; 50% in 2030 en 100% in 2050. Deze drie opgaven samen leiden tot ingrijpende en omvangrijke veranderingen in de economie. Het is feitelijk een roep om drie nieuwe systemen, die aan elkaar vastzitten en in elkaar overlopen. De aard en omvang daarvan zijn zodanig dat we kunnen spreken over een triple-transitie.
Scenario’s voor duurzaamheidstransitie
Essentie van de transitieopgave is het realiseren van een maatschappij én een economie die opereren binnen de grenzen van de natuurlijke omgeving. Hoe deze opgave te realiseren is, mondiaal en in de Nederlandse situatie, wordt veel beschreven, wat blijkt uit een scala aan rapporten dat hierover is verschenen. Elk van die rapporten schetst meerdere scenario’s van de duurzaamheidstransitie.
Lees het volledige artikel in Sigma Online
Jan Jonker is hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Zijn werk concentreert zich op drie samenhangende thema’s: de opkomst van de WEconomy, het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen, en transactiesystemen die functioneren met meerdere waarden oftewel ‘hybride bankieren’. In 2016-2017 heeft hij met zijn team een onderzoek naar Business Modellen voor de Circulaire Economie uitgevoerd. Recent hebben zij een Werkboek geschreven waarmee bedrijven een eigen circulair businessmodel kunnen ontwikkelen. Dit is gratis te downloaden.
Niels Faber is docent en onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen en docent aan de Hanzehogeschool Groningen.