Door de explosieve groei van sojateelt is in Zuid-Amerika inmiddels een gebied ter grootte van Duitsland verdwenen aan bos en savanne. En het einde is nog niet in zicht. De enorme vraag naar vlees en zuivel zorgt ervoor dat de sojateelt voor veevoer tot 2050 wereldwijd nog eens verdubbelt. Waardevolle natuur en diersoorten als de jaguar en de reuzenmiereneter dreigen daardoor verder in de verdrukking te komen. In Nederland – na China de grootste importeur van soja – hebben producenten van diervoeder en levensmiddelen als eerste ter wereld beloofd om over te stappen op gebruik van verantwoorde soja. De teelt daarvan gaat niet ten koste van waardevolle natuur.
Dat staat in het nieuwe rapport The Growth of Soy, impacts and solutions dat het Wereld Natuur Fonds (WNF) internationaal heeft gepubliceerd. Het beschrijft de desastreuze gevolgen voor de natuur door decennia ongebreidelde expansie van sojateelt en schetst oplossingen om toekomstige schade sterk te beperken. ,,Wij eten indirect meer soja dan we ons realiseren’’, zegt Johan van de Gronden, directeur van het WNF. ,,Het overgrote deel van de sojateelt wordt namelijk verwerkt in veevoer voor de productie van vlees, melk, eieren en kaas. Als je een kilo kip koopt, kan daar een pond soja voor zijn gebruikt. Eigenlijk eten wij langzaam de natuur in Zuid-Amerika op.’’
Vlees en zuivel
De sterk stijgende vraag naar vlees en zuivel is een van de hoofdoorzaken van verlies van bos en savanne in Zuid-Amerika. De expansie van sojavelden drukt bovendien andere agrarische activiteiten, zoals veeteelt, naar nog ongerepte gebieden. In Zuid-Amerika zijn al miljoenen hectares natuur in onder meer de Amazone, Cerrado en het Atlantisch Woud aan de Braziliaanse kust verdwenen. Maar ook in Noord-Amerika hebben prairiegebieden plaats gemaakt voor eindeloze sojavelden. Het soja-areaal is in een halve eeuw wereldwijd vertienvoudigd naar een miljoen vierkante kilometer. Dat is vergelijkbaar met de oppervlakte van Frankrijk, Duitsland, België en Nederland samen.
Het WNF-rapport reikt ook oplossingen aan om het verlies aan natuur en ecosystemen sterk te verminderen. Overheden moeten zorgen voor slimmere planning van landbouwgrond en veel betere bescherming van de overgebleven natuur. Sojatelers en bedrijven in de vlees- en zuivelsector en supermarkten moeten zich aansluiten bij de Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja (RTRS) en verantwoord geteelde soja aankopen. De RTRS stelt regels op voor sojateelt met behoud van waardevolle natuur en aandacht voor duurzamere landbouw.
Nederlandse goede voornenens
Nederland is een van de voorlopers in goede voornemens. Nederlandse bedrijven die soja verwerken of verhandelen hebben beloofd dat ze in 2015 voor de binnenlandse productie van vlees, zuivel en eieren volledig zijn overgestapt op verantwoorde soja met RTRS-certificaat of een gelijkwaardig alternatief. Dat commitment geldt niet voor het merendeel van de geïmporteerde soja die vanuit de havens van Rotterdam en Amsterdam wordt doorgevoerd naar andere landen. Het WNF-rapport geeft aan dat ook banken verantwoorde sojateelt kunnen stimuleren door eisen te stellen bij het verstrekken van leningen. Tenslotte kunnen consumenten in rijke landen eenvoudig bijdragen aan natuurbehoud in Zuid-Amerika door consumptie van vlees en zuivel te minderen en vaker te kiezen voor vegetarische alternatieven.