We moeten nog dit jaar met de bouwsector aan de slag met een maximumgrens aan het CO2-budget: alle CO2 die we nu zouden mogen uitgeven om binnen 1,5 graden Celsius opwarming van de aarde te blijven. Een eerste stap is het uitspreken van de intentie om daar wat aan te doen en dan moeten we zo snel mogelijk over tot actie. Als dat niet voor het eind van het jaar gebeurt, dreigt overschrijding van het budget en daarvoor geldt: op is op. Mantijn van Leeuwen van NIBE, David Anink van W/E-adviseurs en Ruben Zonnevijlle van Dutch Green Building Council (DGBC) roepen de minister op daar snel iets aan te doen.
De Milieuprestatie Gebouwen (MPG) en het Rekenprotocol Paris Proof Materiaalgebonden emissies zijn beide instrumenten die helpen om binnen het CO2-budget te blijven met de bouw. Een wettelijke grenswaarde, bijvoorbeeld opgenomen in het Bouwbesluit, kost tijd, omdat het door het parlement moet en die tijd is er niet. De intentieverklaring is een eerste stap en de volgende stap is het ondertekenen van een commitment met alle partijen om het CO2-budget van gebouwen inzichtelijk te maken en af te spreken dat dat niet wordt overschreden. “Maar zorg dat je budget kunt overhevelen. Woningbouw op de grond mag dan best wat strenger en dan mag het budget voor kantoren en hoogbouw wat hoger zijn. Ik sta te popelen om het aan te pakken”, zegt Van Leeuwen.
Rekenprotocol Paris Proof Materiaalgebonden Emissies versus MPG
De Milieuprestatie Gebouwen (MPG) geeft aan wat de milieubelasting van het hele gebouw en alle materialen is. NIBE heeft in opdracht van DGBC onderzoek gedaan naar de CO2-impact van het bouwproces en materiaalgebruik. Het Rekenprotocol Paris Proof Materiaalgebonden Emissies stelt partijen uit de keten in staat om te rekenen met de korte termijn CO2-impact van hun nieuwbouw en renovatieprojecten aan de hand van hun MPG-berekeningen. Om binnen de 1,5 graden opwarming te blijven, moet een bouwwerk een materiaalgebonden CO2-eq. waarde per m2 bruto vloeroppervlak (BVO) hebben die lager of gelijk is aan de grenswaarden voor nieuwbouw of renovatie zoals aangegeven in het rekenprotocol voor het desbetreffende jaar. Vorig jaar was dat voor nieuwbouw bijvoorbeeld 200 kg CO2-eq. per m2 voor een woning, 250 kg CO2 -eq. per m2 voor een kantoor en 260 kg CO2-eq. per m2 voor een winkelpand. Die grenswaarde moet elk jaar met vijf tot zes procent omlaag om budgetoverschrijding te voorkomen en dat zou in het Bouwbesluit moeten komen.
Het lijkt soms bijna een strijd, zegt Anink: “Dan hoor je dat de MPG niet goed genoeg is en alles Paris Proof moet worden, maar ze versterken elkaar. De twee dienen verschillende doelen. Met de MPG kijk je naar alle effecten en de hele levensloop van producten en gebouwen. Dit vanuit de filosofie dat je rekening moet houden met alle consequenties van ontwerpbeslissingen, dus ook in de beheer- en afdanksfase (inclusief recycling en hergebruik). Maar de blik op de toekomst moet er niet toe leiden dat de korte termijndoelen vergeten worden, daar is het rekenprotocol mooi voor. Kijken of je het budget niet overschrijdt. Het mooie is dat met de milieuprestatieberekening op beide doelen tegelijkertijd kan worden gestuurd. Het MPG-rekeninstrumenten levert met dezelfde invoer zowel de MPG als de Paris Proof-score.
“We hebben een instrument opgetuigd om iets aan milieuprestatie te doen en dat heet dan MPG, maar er zitten veel deelaspecten in, korte en lange termijn, met recycling en zonder, je kunt met de resultaten een andere analyse maken en dan kom je tot andere inzichten”, vult Van Leeuwen aan. “Als je over de hele levensduur kijkt, kies je bijvoorbeeld een bepaald type van constructieligger, maar kijk je op CO2, kies je op basis van dezelfde data een ander. Het is een andere manier van kijken: korte of langere termijn, CO2 of alle milieueffecten. Je blik op de wereld verandert daarmee volledig en het kan geen kwaad om naar beide analyses te kijken.” Anink: “Belangrijk is wel dat als je naar de MPG kijkt, dat je ook nog even naar het rekenprotocol kijkt, of omgekeerd, dat je beide in de gaten houdt.”
De MPG biedt inzicht in een scala aan milieueffecten. Hierbij is het goed prioriteit te leggen. Anink: “Neem klimaatverandering, als we dat niet snel verhelpen, zijn alle inspanningen voor niets en misschien gebeurt hetzelfde over tien jaar met biodiversiteit. Dan moeten we zo flexibel zijn om dat ook aan te pakken We hebben het gezien met asbest en dat is nu niet meer in gebruik. Dat is het eerste materiaal waarbij we tegen een harde keuze aanliepen.” Van Leeuwen: “We hebben nog zes jaar om iets aan de klimaatverandering te doen. We moeten nu actie ondernemen, anders is het te laat.”
Sturen op grenswaarden
Zonnevijlle: “Je wil naast de MPG sturen op de grenswaarde van het CO2-budget. We importeren ook veel CO2, want de woning die met producten van elders wordt gebouwd, staat hier. Het gaat niet alleen over een levenscyclusanalyse, maar eigenlijk over de reis van materialen en bijbehorende CO2 over de hele waardeketen heen. Zo maak je de verantwoordelijkheid van de CO2-impact voor alle betrokkenen in de keten zichtbaar.” Anink: “En dat krijg je met levenscyclusanalyse van gebouwen wel in beeld.” Van Leeuwen: “De uitstoot van de cementfabriek in Duitsland, telt daar mee. Ik zou het ook hier laten meetellen in de bouwopgave.” “Met de levenscyclusanalyse kun je daar als gemeente of ontwikkelaar al apart op sturen”, zegt Zonnevijlle. Anink: “Dan krijg je de toets aan je budget en daar kun je nog een slag in maken.” Van Leeuwen: “Die budgetstelling en grenswaarden kun je nog verbeteren.”
“Het idee om met een CO2 –budget te werken is binnen een jaar ook meer tussen de oren gaan zitten en doorgedrongen in andere landen”, zegt Zonnevijlle. “Het is ook confronterend, want een hard feit”, zegt Anink. “Volgens mij moeten we ook echt leren dat op ook op is. Het feit dat we dan keuzes moeten maken, begint nu door te dringen. Anders dan bij doelen, raakt een budget echt op en lenen gaat niet. We hebben een aparte taal nodig om dat snel uit te leggen en met elkaar af te spreken”, vult Van Leeuwen aan. Hij wil van de minister horen dat we binnen dat budget moeten blijven als Nederland. “We proberen met #BuildingLife en de intentieverklaring Paris Proof dat al te agenderen”, besluit Zonnevijlle.