Overheden kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de transitie naar een circulaire economie door bij hun aanbestedingen rekening te houden met duurzaam grondstofgebruik. Dit wordt circulair aanbesteden genoemd. Overheidsopdrachtgevers en het bedrijfsleven ervaren verschillende juridische en praktische knelpunten bij het vormgeven van en deelnemen aan circulaire aanbestedingen. DeHaan Advocaten en Notarissen heeft in opdracht van Vereniging Circulair Friesland en MKB Regio Zwolle onderzocht wat de stand van zaken is betreffende circulair inkopen en aanbesteden. Arnold Appelman (advocaat aanbestedingsrecht bij DeHaan) en Ernst van Bergen (Rijksuniversiteit Groningen) hebben onderzoek gedaan naar de knelpunten bij de aanbesteding van circulaire overheidsopdrachten.

Er bestaan diverse mogelijkheden om circulariteit te betrekken bij inkoopprocessen, meer in het bijzonder aanbestedingen, maar van deze mogelijkheden wordt nog weinig gebruik gemaakt. Kostenoverwegingen, een tekort aan kennis en bewustzijn en een gebrek aan dialoog tussen overheid en markt staan circulaire inkoopprocessen in de weg. De gesignaleerde knelpunten in het onderzoek tonen aan dat overheidsinstellingen nog de nodige stappen kunnen zetten op het gebied van circulair inkopen en aanbesteden. Een aantal van de mogelijkheden om circulaire inkoopprocessen te stimuleren zijn afhankelijk van wijzigingen in (Europese) wet- en regelgeving, bijvoorbeeld de verplichting om circulair aan te besteden of om ondernemingen te selecteren op basis van de mate waarin deze duurzaam ondernemen. Lokale overheden hebben hier slechts beperkt invloed op. Deze overheden bevinden zich echter wel in een positie om op andere punten verbeteringen door te voeren. Het verdient aanbeveling dat overheden zichzelf als doel stellen om circulariteit waar mogelijk bij de aanbestedingen van opdrachten te betrekken. Hiertoe zullen zij wel diverse stappen moeten zetten.

Uit het onderzoek komen een veertiental aanbevelingen voort. Deze aanbevelingen variëren van het bevorderen van de kennis en ervaring van medewerkers bij aanbestedende diensten tot aanbevelingen aan het onderwijs op het gebied van inkopen. Daarnaast menen de onderzoekers dat markt en overheid elkaar vaker en beter in een dialoog moeten gaan vinden, zodat beide kanten van het inkoopproces van elkaar kunnen leren. Samen kunnen we namelijk meer bereiken, dan ieder voor zich.

De veertien aanbevelingen luiden als volgt:

  • Spreek over circulair inkopen en niet over circulair aanbesteden. Inkopen omvat namelijk meer dan enkel aanbesteden.
  • Aanbestedende diensten en ondernemingen moeten meer investeren in kennisontwikkeling en -verdieping op het gebied van circulariteit.
  • Laat je bij de eerste paar keer dat je circulariteit gebruikt bij een inkooptraject begeleiden door partijen die verstand van en ervaring hebben met circulariteit.
  • Introduceer een soort van buddy-systeem, zodat personen met ervaring met circulariteit gekoppeld worden aan personen met geen ervaring met circulariteit, zodat zij van elkaar kunnen leren.
  • Zoek als aanbestedende dienst aansluiting bij bestaande initiatieven op het gebied van circulariteit en duurzaamheid. Ga niet zelf het wiel opnieuw uitvinden.
  • Circulariteit is een kwestie van gewoon doen.
  • Circulariteit moet een verplicht onderdeel worden van iedere inkoopopleiding.
  • Ondernemingen moeten in gesprek met overheden hun circulaire producten/diensten aanpassen op de behoefte bij overheden.
  • Laat medewerkers van bedrijven en inkopers bij overheden bij elkaar stage lopen, zodat zij ook de andere kant van de tafel leren kennen.
  • Breng alle budgetten die samenhangen met een project bij elkaar, zodat de totale besparingen/uitgaven gedurende de gehele levensduur inzichtelijk worden.
  • Versta het beperken van de impact van de opdracht op het klimaat en de leefomgeving ook onder het creëren van maatschappelijke waarde.
  • Ontwikkel een set van best practices op het gebied van circulariteit en pas deze toe.
  • Houd periodiek gesprekken tussen markt en overheid over het onderwerp circulariteit.
  • Maak als overheid samen met het regionale bedrijfsleven afspraken over hoe om te gaan met circulariteit in inkoop en aanbestedingen.