Vrijdag 30 juni 2023 is prof. dr. Dick de Waard met emeritaat gegaan. In de aula van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen sprak hij zijn afscheidsrede uit, getiteld: ‘De accountant in een ander milieu.’
Vanuit de ontwikkelingen in het internationale maatschappelijk domein, de belangrijke pijlers onder de economie, zoomt hij in op de onderneming. Hij belicht het ondernemingsgedrag, het aandeelhouderschap en de jaarlijkse verantwoording door de onderneming; het jaarverslag. Zijn betoog eindigt dan bij de rol van de accountant in relatie tot dit jaarverslag.
De rode draad in zijn betoog zijn de productiefactoren, zoals eens door Arnold Heertje beschreven in zijn leerboek ‘Kern van de Economie’ (mens, natuur, geld en ondernemerszin). De Waard koppelt deze aan het Triple P raamwerk van John Elkington (people, planet, profit) en aan de meer actuele driedeling ESG (Environment, Social en Governance). Uiteindelijk komt dit alles samen in de constatering dat het in de economie niet alleen draait om geld, maar ook om de mens en de natuur.
De aandacht voor geld, mens en natuur zal – afhankelijk van de activiteiten van een onderneming, zo meent De Waard – naar rato van belang moeten zijn vertegenwoordigd in het aandeelhouderschap. Naast de financiële aandeelhouders, moet ook aandeelhouderschap worden toegekend aan organisaties en/of personen die de natuur en de mens en maatschappij vertegenwoordigen.
In de jaarverslaggeving van de onderneming komt deze aandacht voor mens, natuur en gedrag tot uiting door de niet-financiële verslaggeving (ESG) naar hetzelfde niveau te tillen als de financiële verslaggeving. Hij stelt voor om de aandacht voor ESG niet af te zonderen in een paragraaf in het bestuursverslag. Daarmee wordt de suggestie gewekt dat ESG los van de ‘normale’ bedrijfsvoering kan worden bezien. Door een jaarverslag te creëren met drie hoofdstukken kan op eenvoudige wijze integratie worden gerealiseerd: (1) het geïntegreerde bestuursverslag, (2) de financiële jaarrekening en (3) de niet-financiële jaarrekening. Door op deze wijze de feitelijke verantwoording (feiten en cijfers) op te nemen in hoofdstuk 2 en 3 en de volledige geïntegreerde narratieve toelichtingen op te nemen in hoofdstuk 1, ontstaat een leesbaar en goed verifieerbaar document.
De accountant is volgens De Waard de eerst aangewezene om de informatie in hoofdstuk 2 en 3 van assurance te voorzien. Het accountantsberoep kent een beroepsorganisatie en een goed ontwikkeld kwaliteitsbewakingssysteem met beproefde controle methodologieën. Bovendien is de controlerend accountant goed bekend met de organisaties waar hij/zij als accountant optreedt. De huidige accountant, die feitelijk een accounting expert is, kan echter niet alle deskundigheid op het gebied van ESG in één persoon borgen. Daarvoor zijn andere experts noodzakelijk, zoals milieukundigen, energiekundigen, biologen, arbeidsjuristen en noem maar op. Door deze andere experts – net als de accounting experts – op te leiden tot auditor, ontstaat een brede beroepsgroep van auditors met ieder zijn/haar eigen specialisatie. De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants zal dan het accountantsregister moeten omzetten naar een auditorsregister, zodat deze auditors – mits bekwaam – kunnen worden opgenomen in het register van de NBA, vanaf dan de Nederlandse Beroepsorganisatie van Auditors.
Als dit zo kan worden gerealiseerd, biedt dit prachtige kansen voor milieukundigen, energiekundigen, biologen, arbeidsjuristen en andere specialisten. Zij kunnen – door zich te bekwamen in controletechnieken op het gebied van verslaggeving – een grote bijdrage leveren aan de kwaliteit van duurzaamheidsverslaggeving (en daarmee de realisatie van duurzaamheidsdoelen), door te participeren in het team van de auditor die verantwoordelijk is voor de verificatie van jaarverslagen, of door op enige moment mogelijk zelf de eindverantwoordelijk auditor te worden. Daarmee ligt een uitdagend werkterrein aan hun voeten.
Noot: zie de LinkedIn post waarin Folkert van der Molen zijn oproep van bijna 25 jaar geleden (pdf) herhaalt om ook milieukundigen meer een rol te laten spelen: “De accountants bewegen zich volop in de markt van milieujaarverslagen. Enerzijds als adviseur bij het opstellen ervan, anderzijds als onafhankelijk verificateur. De materie is milieu, hoe kan het toch dat de milieukundigen zich rond dit onderwerp geen vuist maken, zich niet organiseren noch zich beraden op hun rol? Juist milieukundigen kunnen namelijk invulling geven aan de verificatie van verslagen. Met de invoering van de CSRD waarmee vele duizenden bedrijven over hun niet-financiële (duurzaamheids-)prestaties moeten gaan rapporteren kun je exact de zelfde vraag stellen.”
Naar aanleiding van deze oproep gaan de NBA en de VVM (Vereniging van Milieukundigen) met elkaar in gesprek.