Het is druk op het Nederlandse elektriciteitsnet. De vraag naar elektriciteit blijft toenemen en het aanbod van duurzaam opgewekte energie uit zon en wind stijgt snel. Dat leidt steeds vaker tot opstoppingen op het net. Die drukte is niet de enige uitdaging. Ook onbalans in vraag en aanbod vraagt om aanpassingen en nieuwe oplossingen. Een van die oplossingen: even dimmen met zon- en windenergie.

Drukte op het elektriciteitsnet kan netcongestie veroorzaken. Dat is het geval als er meer elektriciteit moet worden getransporteerd dan de netcapaciteit aankan. Er ontstaan dan opstoppingen op het lokale elektriciteitsnetwerk. Vergelijk het met de files op het wegennet in de spits. Onbalans in vraag en aanbod leidt ook tot opstoppingen. Op een zonnige dag met veel wind wordt een enorme hoeveelheid elektriciteit opgewekt waarvan een groot gedeelte op het net moet worden gezet. Als er dan weinig vraag is, hoopt de elektriciteit zich als het ware op. De elektriciteit die je opwekt, is op dat moment nauwelijks wat waard. Als het overschot te groot is, wordt de prijs zelfs negatief, waardoor je moet betalen om te mogen leveren.

Vraag en aanbod beter in balans

Er is een aantal mogelijkheden om netcongestie tegen te gaan en vraag en aanbod beter in balans te brengen. Je kunt ten eerste vertrouwen op marktwerking. Als het aanbod groot is en de vraag klein, dan daalt de prijs van elektriciteit, wat kan zorgen voor meer vraag en minder aanbod. Dat mechanisme kun je versterken door gewenst gedrag te belonen. Als het net zijn maximumcapaciteit bereikt, kun je als energiebedrijf en netbeheerder verbruikers een vergoeding bieden om minder te verbruiken of het verbruik naar een ander moment op de dag te verplaatsen. Een andere oplossing is om overtollige energie op te slaan in batterijen. Dat is een uitstekende oplossing, maar wel een voor de toekomst. Op dit moment is daarvoor nog lang niet voldoende accucapaciteit beschikbaar.

Effectief middel tegen netcongestie

Er is nog een mogelijkheid. Je kunt de toelevering van duurzame energieopwek inperken op het moment dat de vraag gering is en het aanbod groot. Dus zonne- en windstroomleveranciers tijdelijk (en tegen een vergoeding) een productiemaximum opleggen of zelfs even afschakelen van het net. Dit heet curtailment en het blijkt een effectief middel om netcongestie tegen te gaan. Het is bovendien een relatief eenvoudig en snel in te zetten middel. Je kunt de invoer van wind- en zonne-energie zonder al te grote ingrepen even ‘uit’ zetten.

Het voelt in eerste instantie wel tegennatuurlijk. We zetten ons al jaren in om zoveel mogelijk over te stappen naar duurzame en hernieuwbare energie en als het dan spannend wordt, perken we juist dat deel in. Toch pleit er veel voor curtailment. Even dimmen met energie van zon en wind is een belangrijk en noodzakelijk hulpmiddel bij de energietransitie.

Waarom zou je kiezen voor curtailment?

Curtailment helpt om snel het elektriciteitsnet in balans te krijgen. Dat biedt netbeheerders direct ruimte in een overvol net. Op de langere termijn kan de structurele inzet van curtailment ertoe bijdragen dat er minder investeringen nodig zijn voor netverzwaring. Het net hoeft niet per se opgeschaald te worden om altijd de zwaarste pieken in de instroom van wind- en zonne-energie aan te kunnen. Het helpt bovendien om het momentum van de energietransitie te behouden. Voor producenten is het immers beter om tegen een vergoeding capaciteit af te schakelen dan te moeten betalen om duurzame elektriciteit op het net te zetten.

Belangrijk onderdeel van de energietransitie

Curtailment is dus geen noodmaatregel om plotselinge pieken op te vangen. Het is een onmisbaar en structureel hulpmiddel in een duurzaam energiesysteem. Met de inzet van voorspellende algoritmes wordt het bovendien steeds beter mogelijk om proactief te curtailen. Dus niet alleen in te zetten bij geconstateerde overproductie, maar bewust en gepland sturen: dat is de (nabije) toekomst. Daarbij kun je dan steeds nauwkeuriger bepalen wat de afgeschakelde volumes moeten zijn. Dat helpt ook weer om een goede en evenredige compensatie te berekenen voor producenten. Zo is curtailment een belangrijk onderdeel in de transitie naar een beheersbaar en volledig groen energiesysteem.

Jesse Schrama, Product Developer Flex bij ENGIE