ESG-rapportage is een mainstream onderwerp onder bedrijven. ‘Standard-setters’ over de hele wereld lijken vast te zitten in de veronderstelling dat ESG-rapportage niet alleen tot meer transparantie leidt, maar ook tot duurzamer gedrag. Uit onderzoek blijkt echter dat we niet begrijpen hoe ESG-rapportage tot echte positieve effecten kan leiden.

ESG-rapportage, de communicatie over milieu-, sociale en bestuurskwesties door bedrijven, is geprezen als een belangrijke oplossing om maatschappelijke uitdagingen zoals de klimaatcrisis aan te pakken. Maar hoewel het de transparantie vergroot, blijven de “echte” effecten van ESG-rapportage op sociale en ecologische omstandigheden onduidelijk. Om deze tekortkoming aan te pakken, hebben wij een speciale uitgave aangevraagd van onderzoekspapers met een oproep om na te gaan hoe ESG-rapportage echte duurzame verandering in organisaties kan versnellen of zelfs afremmen. Dit is cruciaal, want een verslag alleen kan slechts een eerste stap zijn naar een dergelijke verandering. We moeten ons richten op de vraag of en hoe ESG-rapportage de transformatie van organisatiepraktijken teweegbrengt die zich uiteindelijk zou vertalen in echte impact voor de samenleving als geheel, in plaats van louter een PR-oefening voor bedrijven te zijn.

Het onderwerp komt op het juiste moment, omdat ESG-rapportage onlangs is aangewakkerd door diverse regelgevingsinitiatieven overal ter wereld, met name in de EU, de VS en China. Maar de olifant in de kamer die nog moet worden aangepakt is hoe we de output van ESG-rapportage, zoals meer transparantie, toezeggingen en strategieën, causaal kunnen koppelen aan resultaten zoals absolute emissiereducties en reële effecten zoals het halen van de 1,5°-doelstelling.

In een ideale wereld, en zoals vaak verkondigd door veel rapporterende bedrijven, adviesbureaus en regelgevende instanties, is ESG-rapportage cruciaal voor het genereren van duurzame verandering. Het argument is dat meer transparantie zou leiden tot meer verantwoordingsplicht, waardoor veranderingen in de praktijken en procedures van organisaties zouden worden gestimuleerd. Vaak blijkt echter dat de huidige ESG-rapportagepraktijken eerder gericht zijn op het bedienen van de eisen van de rapporterende entiteiten, zoals winst voor de reputatie, terwijl ze aantrekkelijke nieuwe markten bieden voor advies- en auditbureaus. Dit is problematisch, omdat de meetbare effecten op het maatschappelijk welzijn en andere begunstigden, zoals gemarginaliseerde belanghebbenden en ecologische omstandigheden, vaak slechts een bijproduct zijn van ESG-rapportage, in plaats van het hoofddoel ervan. Het blijft onduidelijk of er een robuust causaal verband bestaat tussen rapportage en echte duurzame verandering. Of, waarom en hoe duurzame output, zoals niet-financiële verslagen en andere aan belanghebbenden verstrekte informatie, daadwerkelijk zou leiden tot duurzaamheidsgerelateerde resultaten, zoals minder koolstofemissies, meer biodiversiteit en betere mensenrechten, die uiteindelijk zouden leiden tot wenselijke effecten op het maatschappelijke analyseniveau, blijft in het beste geval onduidelijk.

Met deze premissen in gedachten hebben wij een speciale uitgave samengesteld in het tijdschrift Organization & Environment dat een verzameling onderzoeksartikelen presenteert die een belangrijk licht werpen op het fenomeen hoe ESG-rapportage kan bijdragen tot echte duurzame verandering, en die de ingewikkelde verbanden tussen outputs, uitkomsten en impact ontwarren. Zoals uit de verzameling onderzoeken blijkt, is dit geen gemakkelijke taak en moeten enkele belangrijke veronderstellingen over ESG-rapportage in bedrijven opnieuw worden bekeken.

Auteurs: Rüdiger Hahn (Heinrich Heine University of Düsseldorf), Daniel Reimsbach (Nijmegen School of Management, Radboud University) en Christopher Wickert (Vrije Universiteit Amsterdam, foto)

Dit artikel is een vertaling van een deel van het uitgebreide artikel op de website van de VU