Op 14 juni opende in het centrum van Leeuwarden Bouwurk: het circulaire mienskipshûs (gemeenschapshuis) van Arcadia 2025, een culturele triënnale door de hele provincie Friesland. Het opvallende gebouw is een krachtige blauwdruk voor het bouwen van de toekomst: duurzaam, sociaal én regionaal. Ontworpen door Overtreders W en gerealiseerd door tientallen Friese bedrijven, makers en vrijwilligers toont Bouwurk hoe een andere bouwpraktijk mogelijk is, met oog voor materiaal, mens en omgeving. Het modulaire, demontabele gebouw krijgt na afloop van Arcadia een nieuwe bestemming van de gemeente Leeuwarden.
De bouwsector staat voor grote uitdagingen rondom klimaatdoelen, de stikstofcrisis en woningnood, terwijl het maatschappelijke vertrouwen in samenwerking lijkt te wankelen. Arcadia kreeg het idee voor Bouwurk vanuit de vraag: kunnen we nog wel samen bouwen? Het resultaat laat niet alleen zien dat dat nog kan, maar ook dat het kan met circulaire reststromen, lokale grondstoffen en gedeelde verantwoordelijkheid. Zonder in te leveren op kwaliteit of verbeeldingskracht. Dat dit juist in Friesland gebeurt, is geen toeval. De provincie is circulaire koploper van de wereld, bleek uit recent onderzoek van Circle Economy.
Materiaal met een verhaal
Bouwurk is volledig opgetrokken uit circulaire materialen uit de regio: restmaterialen en Friese wol, vezels en grond. De provincie bleek een goudmijn voor bruikbare “afvalmaterialen”, zoals resthout, afgekeurd glas en zelfs oude luchtballonnen. Typisch Friese grondstoffen als wol, klei en natte-teeltgewassen werden gebruikt voor isolatiemateriaal, gevelplaten of tegels.
Collectieve inzet
Tientallen bedrijven, kunstenaars, scholen, ontwerpers en maatschappelijke initiatieven werkten mee aan Bouwurk. Deze collectieve inzet is te vinden in elk detail: van de tafels en krukken van myscanthus (ontworpen door Friso Wiersma en gemaakt in sociale werkplaats Empatec) tot de kilo’s isolatie-wol die Pleed bij schapenhouders in heel Friesland inzamelde. Uniek is dat drie aannemers krachten bundelden voor de bouw: Bouwbedrijf Friso, Lont en Bouwgroep Dijkstra Draisma. “We kwamen er al snel achter: samen kunnen we dit niet alleen sneller, maar vooral slimmer doen,” vertelt Jetze Lont. “Ieder bracht zijn eigen expertise mee.” Sjouke Sijtsma (Dijkstra Draisma): “De lijnen waren kort, de rolverdeling organisch. Geen schotten tussen bedrijven.”
Een andere mooie samenwerking is te vinden in de tegels. Jan Kok werkte vanuit het consortium Sea Silt Ceramic, Humade, Koninklijke Tichelaar, Groningen Seaports en Deltares voor deze tegels met een bijzondere grondstof: slib uit het Waddengebied. “Wij zetten slib in als een hoogwaardige grondstof voor het maken van keramiek. Onze ambitie is om 70-90% waddenslib te gebruiken als alternatief voor klei, een eindige grondstof.” Met al deze gezamenlijke inspanningen is Bouwurk ook een ode aan de gemeenschap die het mogelijk maakte.
Publieksprogramma
Het festivalhart van Arcadia 2025 is elke dag t/m 24 augustus geopend. Er vindt een breed publieksprogramma plaats, met installaties, workshops, theatervoorstellingen, film en muziek. Ook zijn er kunstwerken te zien van internationaal gerenommeerde kunstenaars als Gabriel Chaile en Peng Zhang.
