Bij het ontstaan van het accountantsberoep zo’n 120 jaren geleden was de opvatting binnen Nederland dat er niet gerommeld werd met cijfers. De eerste grote financiële fraude in Nederland was een enorme schok. Niemand had het verwacht en de roep om onafhankelijke toezichthouders werd luid en duidelijk gehoord. Opmerkelijk was dat de markt daar een antwoord op ging geven en niet de overheid. De eerste accountants werden in Nederland gesignaleerd. Die selecte groep wilde zich onderscheiden en stelde eigen beroepsregels op. Eén van die beroepsregels bepaalde uitdrukkelijk dat men de eigen groep niet in diskrediet kon en mocht brengen. Dit is de basis van de gedachte dat accountants zeggen dat zij een maatschappelijk belang dienen maar eigenlijk gewoon hun eigen groepsbelang dienen.

Het zijn de beroepsregels die in het huidige tijdsgewricht zo enorm knellen en op veel onbegrip stuiten. Enron, Tyco, Baan, Vie D’or en Daf: zijn het allemaal bedrijfsongevallen? Of zijn het accountantsongevallen? De publieke opinie heeft haar oordeel veelal gevormd zonder zich af te vragen waarom de accountant reageert zoals deze reageert. De beroepsregels maken het de accountant praktisch onmogelijk zelfstandig het maatschappelijk verkeer te informeren. Immers, dan overtreedt hij de geheimhouding of hij spreekt een oordeel uit over de werkzaamheden van een collega zonder hem eerst te hebben gehoord. De accountant die dit doet schendt uiteindelijk eer en stand van de accountants.

Als de accountants de uitdaging aangaan betekent dit een revolutie binnen het beroep. Dan zal de zelfregulatie binnen het beroep transparant en overzichtelijk vormgegeven kunnen worden. Het belang van het maatschappelijk verkeer in de beroepsregels verwerken zou eveneens de noodzakelijke onafhankelijkheid onderstrepen.

Het vertrouwen dat politiek, overheid en maatschappelijk verkeer in de ruimste zin in de accountant stellen, moet hersteld worden. Accountants zijn aan zet om het geschonden vertrouwen te herstellen en duidelijk te maken dat zij primair het maatschappelijk belang dienen en niet hun eigen belang. Met deze ommezwaai blijft het accountantsberoep een belangrijke en onmisbare schakel in de economische wereld en degradeert zij zichzelf niet tot een angsthaas.

De deskundigheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid van de accountant verplicht hen zich niet te verschuilen achter achterhaalde regels maar alle belangen in de juiste context te zien. Het maatschappelijk belang voorop!

A.van Engelen

G-J.Jordaan

Mr A.H. van Engelen RA is universitair docent Universiteit van Amsterdam. Drs G-J. Jordaan RA is universitair docent Nivra/Nyenrode.