Een internationaal team van meer dan 60 onderzoekers, waaronder wetenschappers van Wageningen University & Research (WUR), waarschuwt dat mondiale voedselsystemen de belangrijkste planetaire grenzen blijven overschrijden en dat een duurzame en rechtvaardige omslag dringend nodig is. Het nieuwe EAT-Lancet Commission rapport Healthy, Sustainable, and Just Food Systems biedt een wetenschappelijk onderbouwd pad naar gezonde voeding, sociale rechtvaardigheid en een leefbare planeet.
De analyse laat zien dat voedselsystemen verantwoordelijk zijn voor circa 30% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen en de grootste bijdrage leveren aan de overschrijding van vijf planetaire grenzen. Minder dan 1% van de wereldbevolking leeft momenteel in de zogenoemde ‘safe and just space’, waarin voedselbehoeften worden vervuld zonder de draagkracht van de aarde te overschrijden. Blijven noodzakelijke veranderingen uit, dan kunnen voedselsystemen (zelfs na het volledig afschaffen van fossiele brandstoffen) de temperatuurstijging boven 1,5°C duwen.
Ongelijk verdeeld
Uit het rapport blijkt dat wereldwijd 30% van de rijkste mensen, 70% van de milieuproblemen veroorzaken. Dit is een ongelofelijke disbalans. De onderzoekers geven aan dat het belangrijk is de problemen integraal aan te pakken. Dat betekent: je wilt voorkomen dat je met klimaatmaatregelen andere problemen in de hand werkt, of andersom. Dat geldt niet alleen voor Nederland, maar voor voedselsystemen wereldwijd.
Daarbij, om voldoende voedsel te produceren zijn voedingsstoffen nodig zoals stikstof en fosfaat. Maar ook de aanvoer van deze stoffen is zeer ongelijk over de wereld verdeeld. “Ook daar is de uitdaging is enorm, zegt professor Wim de Vries, die het onderzoek naar nutriënten leidde. In gebieden met een gebrek aan deze stoffen, zoals in Afrika, zijn problemen met de voedselproductie. In gebieden met teveel hiervan hebben we problemen met de lucht en waterkwaliteit. Er zijn ingrijpende veranderingen in onze voeding nodig en we moeten efficiënter gebruik maken van voedingsstoffen”.
Gezonder en plantaardiger en circulairder
Uit het onderzoek blijkt dat een verschuiving naar het Planetary Health Diet jaarlijks tot 15 miljoen vroegtijdige sterfgevallen kan voorkomen. Dit dieet legt de nadruk op een overwegend plantaardig voedingspatroon, aangevuld met beperkte hoeveelheden dierlijke producten, weinig toegevoegde suikers en verzadigde vetten. Naast gezondheidswinst kan een mondiale transitie naar dergelijke eetpatronen de uitstoot uit voedselsystemen meer dan halveren en bijdragen aan herstel van ecosystemen.
Hoogleraar Earth Systems & Global Change Hannah van Zanten: “Het is heel belangrijk dat we de problemen integraal aanpakken. We hebben een combinatie van oplossingen nodig. Circulariteit – recycling en het verminderen van voedselverlies en -verspilling – verbetert de efficiëntie van het systeem, maar is bijvoorbeeld geen wondermiddel. Alleen door circulariteit te combineren met een gezondere voeding,het verhogen van de productiviteit en veranderingen in de distributie van resources, kan de mensheid ervoor zorgen dat gezond voedsel wordt geproduceerd met respect voor onze planeet.”
Oplossingsrichtingen
Het rapport benoemt acht oplossingsrichtingen, waaronder het beschermen van gezonde traditionele voedingspatronen het terugdringen van voedselverlies en -verspilling, het stoppen van bijvoorbeeld ontbossing en het garanderen van fatsoenlijke arbeidsomstandigheden voor iedereen die in de voedselketen werkt. Ook benadrukt de Commissie dat een duurzame omslag vraagt om een eerlijkere verdeling van kosten en baten, en dat boeren, werknemers en kwetsbare groepen meer inspraak krijgen in hun werk.
Om de ‘Great Food Transformation’ mogelijk te maken, is jaarlijks 200-500 miljard dollar nodig, schatten de wetenschappers. Dat is weliswaar een enorm bedrag, maar niet ingrijpen is nog veel duurder, zo waarschuwen ze. Die kosten kunnen oplopen tot wel 5000 miljard dollar per jaar.
Bron: Wageningen University & Research (WUR)
