De Universiteit Utrecht is per 1 september een nieuw onderzoeksinstituut rijker: het Institute for Sustainable and Circular Chemistry (ISCC). Vanuit een sterke scheikundige basis zoekt het ISCC samenwerkingen buiten de chemie om zo bij te dragen aan de duurzaamheidstransitie, met een focus op onderzoek naar moleculen en materialen voor circulariteit.

Bèta-decaan prof. Isabel Arends: “Het belang van duurzaamheidsgericht onderzoek kan niet worden overschat. Aan de Universiteit Utrecht hebben we in de loop der jaren een sterke basis opgebouwd in onderzoek naar circulaire chemie. Vanuit mijn eigen achtergrond in duurzame organische chemie kan ik het belang van dit nieuwe instituut, waarmee we deze stevige basis verder kunnen uitbouwen, extra onderstrepen.”

Met zowel fundamenteel als meer toegepast chemisch onderzoek werkt het instituut aan wetenschappelijke uitdagingen op het gebied van de energie-, grondstoffen- en materialentransities. “Deze transities vereisen een nieuwe benadering van chemie en chemische processen,” zegt prof. Eelco Vogt, hoogleraar en wetenschappelijk directeur van het nieuwe instituut. “Door in het ISCC onze onderzoeksgroepen in anorganische en organische chemie te verbinden, kunnen we nieuwe materialen en processen maken én meten, met een combinatie van synthese en spectroscopie.”

“Toen ik over de plannen voor het nieuwe instituut hoorde, viel er voor mij van alles op zijn plek.” – Maartje Otten, ISCC-promovendus.

Onderzoek binnen het ISCC bouwt voort op Utrechtse expertise op het gebied van de katalyse, synthetische chemie en analytische chemie, inclusief spectroscopie, microscopie en milieuchemie. Om ervoor te zorgen dat het onderzoek goed aansluit op maatschappelijke behoeften, legt het instituut vanuit die disciplinaire expertise verbindingen met andere vakgebieden, over facultaire en academische grenzen heen. Prof. Vogt: “We zijn in de kern een scheikunde-instituut, maar wat ons uniek maakt is dat we het breder trekken en de maatschappelijke context meenemen. Zo’n systeembenadering is nodig om onderzoek te kunnen doen naar het volledige proces van ontwerp, synthese en analyse van moleculen en materialen in geïntegreerde systemen.”

Nieuwe generatie scheikundigen

Het instituut is primair gericht op onderzoek, maar heeft ook ambitieuze onderwijsplannen. “We ontwikkelen een nieuwe masteropleiding in duurzame en circulaire chemie”, vertelt prof. Vogt. “Een master die uniek is in Nederland, waarbij systeemdenken als rode draad door de opleiding heen loopt. De grote transities vereisen een complete herziening van de productie en het gebruik van alledaagse materialen. Hiervoor hebben scheikundigen nodig die niet alleen naar moleculen en materialen kijken, maar het hele systeem van wettelijke, milieu- en maatschappelijke eisen kunnen overzien. We willen mensen opleiden die goed kunnen functioneren in multidisciplinaire teams: volledig onderlegd in de chemie, maar met een goed begrip van andere vakgebieden, zoals data science en kunstmatige intelligentie. De scheikundige van de toekomst is intrinsiek gemotiveerd om veranderingen te bewerkstelligen.”

ISCC-promovendus Maartje Otten is een van deze scheikundigen van de toekomst. “Toen ik over de plannen voor het nieuwe instituut hoorde, viel er voor mij van alles op zijn plek. Mijn scheikunde-master was superinteressant, maar het was wel echt ‘klassieke’ scheikunde. Ik miste het grotere plaatje, het idee dat je iets kan bijdragen aan de maatschappij, en daarom twijfelde ik of daar mijn toekomst wel lag. Gelukkig kreeg ik de kans om bij prof. Pieter Bruijnincx te gaan promoveren op een heel gaaf project over recycling en upcycling van plastics. Dat sprak me enorm aan: er zit een sterke visie op duurzaamheid en circulariteit achter, en dat is precies wat ik eerder miste. Het nieuwe instituut en de masteropleiding passen heel goed bij die ontwikkeling. Utrecht is daar tot nu toe vrij uniek in.”

“We zijn in de kern een scheikunde-instituut, maar wat ons uniek maakt is dat we het breder trekken en de maatschappelijke context meenemen.” – Prof. Eelco Vogt, wetenschappelijk directeur ISCC

Complementair instituut

Het scheikunde-onderzoek aan de Universiteit Utrecht was voorheen verdeeld over het meer op fysica gerichte Debye Institute for Nanomaterials Science en het op life sciences gerichte Bijvoet Centre for Biomolecular Research. Het ISCC is qua focus en aanpak complementair aan deze andere onderzoeksinstituten en biedt veel mogelijkheden voor samenwerking. Een deel van de ISCC-onderzoekers zal ook verbonden blijven aan het Debye Instituut.

In eerste instantie bestaat het ISCC uit de onderzoeksgroepen Inorganic Chemistry & Catalysis en Organic Chemistry & Catalysis, en de leden van de Utrecht-hub van het Advanced Research Center Chemical Building Blocks Consortium (ARC CBBC). Na een eerste opstartperiode zal het instituut zich vanaf najaar 2023 actief openstellen voor nieuwe leden van buiten deze groepen.