Het is een begrip dat net zo aan inflatie onderhevig is als maatschappelijk verantwoord ondernemen . Neem dat begrip op in je missie en zeg dat je transparant wilt zijn voor mens en maatschappij en succes lijkt verzekerd. Mij lijkt het onzin. Beweer ik daarmee het tegendeel? Dus de onderneming leiden op een volstrekt mistige en onduidelijk manier en met niks en niemand rekening houdend? Natuurlijk niet, maar het is goed als bedrijven weer doen waarvoor ze zijn en overheden en ngo’s hun eigen taken (én vooral verantwoordelijkheden!) serieus nemen. Met name overheden hebben te lang hun eigen verantwoordelijkheden gemarginaliseerd en dit via ingewikkelde regelgeving en bureaucratie afgewenteld op bedrijven.
Ondernemingen moeten het lef hebben om te zeggen: tot hier en niet verder. Onze taak is de continuïteit van de onderneming, en tot zover reiken onze verantwoordelijkheden. Te lang is gedacht dat ondernemingen overal voor verantwoordelijk zijn zonder dat ze aan de andere kant een mandaat en/of instrumentarium van de samenleving hebben om deze verantwoordelijkheid ook integraal te kunnen dragen. Overheden hebben tot in het bizarre detail vastgelegd welke administratieve verplichtingen er zijn, waaraan gedragscodes moeten voldoen, hoe duurzaamheidsverslaglegging eruitziet en hoe je maatschappelijk engagement administreert. We zijn echt gek geworden en verklaren bovendien onze eigen medewerkers en klanten volstrekt naïef of ten minste onbekwaam. Die hebben die hun ogen en oren toch niet in hun zak zitten?
Eén van mijn credo’s is al sinds jaar en dag dat je van monologen dialogen moet proberen te maken. Dat doe je intern en extern. Immers, naar de huidige stand van de technologie – maar niet minder belangrijk: de medewerkersemancipatie – is binnen hetzelfde als buiten. Afgelopen week nog participeerde ik in een ‘vertrouwelijke vergadering’, waarin ik via sms ‘real time’ verslag kreeg van wat de buitenwacht wist van wat wij op dat moment te horen kregen. Maak het dus niet mooier dan het is.
Dat is wat anders dan de veelgeprezen transparantie, die zegt dat iedereen waar ook ter wereld moet weten wat de ondernemingsleiding ook weet. Bij elk echelon in de organisatie draagt men een eigen verantwoordelijkheid en daar past een op maat gesneden pakket aan informatie bij. Je wordt immers ook geacht daar passend gedrag bij te vertonen. Kun je dat niet, dan hoor je daar niet. Media, consumenten of anonieme aandeelhouders die dezelfde informatie krijgen maar zich geen raad weten wat iets betekent of in welke context men iets moet beoordelen, voelen zich veelal wel verplicht te reageren en dat leidt tot een armzalig soort pamflettisme dat we in corporate jargon misleidend aan transparantie toewijzen. Blijf liever eerlijk, weet wat je wel en niet wilt delen en houd het gesprek gaande. Maak van monologen dialogen. Dat is een veel vitalere vorm van verantwoordelijkheidsbesef dan het koketteren met transparantie.
Leendert Bikker
De auteur is oprichter van het communicatie-adviesbureau BIKKER in Rotterdam en lid van de raad van bestuur van Euro RSCG Worldwide in New York.