Twee topvrouwen van de Nederlandse banken ABN AMRO en Rabobank deelde hun visie om de klimaatopwarming tegen te gaan. Sandra Phlippen, verenigde in een mooie Zomergastenuitzending groene groei met consuminderen. De gevoelstemperatuur schoot omlaag door de TV heen, een plezier en comfort-dieet! Barbara Baarsma deelde haar visie over het persoonsgebonden CO2-budget bij diverse talkshows. Kort door de bocht, je kunt ongeveer blijven doen wat je deed. Met als bonus: Hou je niet van vliegen en ben je arm? Verkoop je rechten en koop er iets anders leuks voor. Twee op het oog compleet verschillende oplossingen, tappen toch uit hetzelfde vaatje. Het vaatje: vrije markt. Producenten maken groenere producten en blijven groeien doordat consumenten bewuster kiezen of consuminderen. Of de consument heeft een CO2-budget dat hem beperkt in “overspenden” van de koolstof. Opgelost.

Nou nee. Terug naar de kern. Philippen schiep een zeer realistisch doemscenario. Bij de opwarming van de aarde naar 3 % heeft 2/3 van alle mensen in Zuid-Europa geen toegang meer tot drinkwater. Het 1,5 graad scenario is volgens haar noodzakelijk en een randvoorwaarde voor de economie. Ze verwees haalbaar en betaalbaar naar het grofvuil.

Beide dames kunnen weten dat directe forse reductie van fossiele brandstof de grootste impact heeft. Dit kan door vooral door alternatieve producten en productieprocessen door producenten en versneld (financieel) ingrijpen van de overheid. Niet door de consumenten.  Nog los van de uitvoerbaarheid van het CO2-budget. Kijk daarvoor even naar het reservebankje waar de kilometerheffing al sinds jaar en dag zit.  Het is schijn keuzevrijheid voor consumenten.

Drie voorbeelden: allerhande bezorgdiensten zijn in opkomst, bestel een zakje chips en 10 minuten later eet je chips. Niemand had de behoefte, maar het vrije geld van de tech- investeerders, zoekt naar een 2e of 3eAmazon. Is het echt een aanslag op ons comfort als de kleine boodschap niet in een flits voor de deur staat?

Een tweede verdienmodel is het produceren van wegwerpproducten. Niet-repareerbare apparaten of kleding waarbij vooraf al duidelijk is hoelang ze meegaan: kort. Duurzaam alternatief voor consument, nauwelijks.

Tenslotte de ontwerpkeuzes van producenten. Neem de auto-industrie: de huidige Mini is 63% groter dan vroeger. De Golf 1 woog 805 kilo de Golf 8, 1360 kilo. Is dat echt de wens van de consument of levert het de producent meer op?

Kortom: de sleutel ligt absoluut niet bij de consument. Die ligt bij de producent en aan de prijs van gebruik van (fossiele) grondstoffen en de eisen aan het product door de overheid. De overheid stelt heel veel eisen aan producten, denk aan veilig en samenstelling, dat kan ook breder aan CO2 en andere maatschappelijke kosten.

Een voorbeeld uit de bouw

De bouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor bijna 40% van de CO2-uitstoot! De grootgebruikers van fossiele energie EN eindige grondstoffen, zoals zand. Maatregelen in deze sector hebben grote impact op CO2-reductie. Wat is daarvoor nodig? Niet heel veel. Een ander ontwerp en ander primair proces met oneindig groeiende grondstoffen of circulair hergebruik, nu. Huizen van biobased materialen, zoals hout, hennep, stro en vlas kosten een fractie van de energie om te bouwen. Daar bovenop leggen deze gebouwen zelfs CO2 vast. De huizen zijn snel en betaalbaar te leveren met een gezond binnenklimaat voor de bewoner. Geen stapje terug voor de consument, maar een sprong vooruit!

Groene groei is niet (meer) realistisch. Groei van groene sectoren wel! Het is nog steeds mogelijk om binnen de 1,5 graad opwarming van de aarde te blijven. Door herontwerp van producten en productieprocessen. De twee sleutels tot het snelste succes liggen bij de overheid. Afschaffen van alle subsidies en grootverbruikkortingen op fossiele brandstoffen en het stellen van producteisen. Voor de consument levert dit de door Philippen gewenste, brede welvaart op met een transitie naar producten die de gezondheid en het klimaat niet meer ondermijnen.

Sandra Nap, Directeur-eigenaar Holland Houtland. In de week van de circulaire economie uitgeroepen tot Circular Hero van 2022.