De internationale scheepvaart staat onder grote druk om te verduurzamen. In 2050 moet de sector minstens 50 procent minder CO₂ uitstoten dan in 2018, stelt de Internationale Maritieme Organisatie (IMO). Dat is hard nodig: de ongeveer 90.000 vrachtschepen en passagiersschepen verbruiken jaarlijks zo’n 370 miljoen ton brandstof, wat goed is voor ongeveer 1 miljard ton CO₂. Als de wereldwijde vloot een land zou zijn, zou het op plek zeven staan in de ranglijst van grootste uitstoters.
Omdat alternatieve brandstoffen nog onvoldoende beschikbaar of betaalbaar zijn, onderzoeken steeds meer bedrijven radicalere oplossingen. Offshore-aannemer Allseas kondigde deze week aan in te willen zetten op kleine modulaire kernreactoren (SMR’s) voor de voortstuwing van grote zeeschepen. Kernenergie is binnen de militaire scheepvaart al decennialang bewezen en lijkt financieel haalbaar te worden voor de bouw van civiele vloten.
De stap is strategisch interessant. Biobrandstoffen blijven schaars en duur; synthetische brandstoffen op basis van groene waterstof vereisen enorme hoeveelheden duurzame energie; en ammoniak is nog niet klaar voor grootschalige toepassing. Methanol – de route die onder meer Maersk kiest – vermindert emissies aanzienlijk, maar is niet volledig CO₂-vrij. Voor grote oceaanvrachtschepen kan kernenergie daarom een realistische transitietechnologie zijn.
Veilig bij storingen
Volgens Allseas zijn moderne SMR’s ontworpen om veilig te opereren: ze schakelen zichzelf automatisch uit bij storingen, waardoor het risico ten opzichte van militaire reactoren aanzienlijk verkleint. Valt een reactor uit, dan kan een schip terugvallen op conventionele dieselmotoren. Voor kleinere schepen blijven batterij-elektrische systemen, hybride aandrijving en brandstofcellen veelbelovende opties.
De keuze voor kernenergie is echter geen einddoel. Waterstof, ammoniak en synthetische brandstoffen worden op termijn gezien als de dominante energiedragers zodra productievolumes stijgen en kosten dalen. De redersvereniging ICS, die goed is voor 80 procent van de wereldwijde vloot, vindt de huidige IMO-doelen bovendien te beperkt. De sector, zeggen zij, moet in 2050 volledig klimaatneutraal zijn.
De tijd dringt. De wereldwijde scheepvaart draagt nu zo’n 3 procent bij aan de totale CO₂-uitstoot en veroorzaakt daarnaast grote hoeveelheden roet, zwavel- en stikstofoxiden, en fijnstof. Welke brandstofmix uiteindelijk de norm wordt, is nog onduidelijk. Maar dat fundamentele systeemverandering nodig is, staat voor iedereen buiten twijfel.
Robert Jan van Vliet, energie-expert bij Windkracht 5
