Wanneer je als bedrijf met succes wilt verduurzamen, heb je een gedegen plan nodig: een strategie op het gebied van Environmental, Social en Governance issues (ESG). Een ESG-strategie vormt een integraal onderdeel van de bedrijfsstrategie en zet niet alleen een stip op de horizon, maar concretiseert ook welke thema’s relevant zijn. En daarbij: het geeft precies aan hoe op deze thema’s de positieve impact van de onderneming vergroot wordt en de negatieve verkleind. In een goede ESG-strategie zijn commerciële en ESG-belangen in balans, waardoor op de lange termijn echte waarde wordt gecreëerd voor zowel het bedrijf als de context waarin het opereert. Maar hoe kom je nu tot zo’n strategie? Dit artikel is een samenvatting van de handreiking die Empact voor Sdu heeft ontwikkeld. Kijk voor de handreiking en extra tools op: JES! Knowledge.

De zes stappen in het vormen van een ESG-strategie

Er zijn geen wettelijke vereisten waaraan een ESG-strategie moet voldoen, zoals we die bijvoorbeeld wel kennen als het gaat om rapporteren. In de praktijk zie je dan ook een grote verscheidenheid aan strategievormen en uitwerkingen, en de meest gebruikte modellen veranderen ook in de tijd. Wel zie je dat bij het ontwikkelen van iedere goede ESG-strategie een aantal vaste stappen doorlopen wordt, zoals samengevat in Figuur 1. In het vervolg van dit artikel bespreken we per stap wat deze precies inhoudt, waarom hij van belang is en hoe je dit aan kunt pakken.

Figuur 1. De zes meest voorkomende onderdelen van een ESG-strategie.

1 Consolidatiefase

In deze eerste fase dient de juiste koers bepaald te worden voor de te ontwikkelen ESG-strategie. Hierin wordt een samenvattend en geconsolideerd overzicht van onderstaande bronnen gecreëerd, zodat een goed beeld ontstaat van de onderneming en de omgeving waarin deze opereert:

  • Standpunten van stakeholders. Het betrekken van zowel interne als externe stakeholders geeft inzichten in de verschillende perspectieven met betrekking tot het huidige en toekomstige functioneren van de onderneming.
  • Contextuele analyse. Bij de totstandkoming van de materialiteitsanalyse wordt een diepgaande contextuele analyse uitgevoerd die een grondig begrip geeft van de onderneming, haar bedrijfsmodel, de waardeketen en bedrijfsactiviteiten. Daarnaast worden praktische aspecten onderzocht, zoals de rol van de ESG-verantwoordelijke, de governance, het beloningsbeleid voor de directie(s) en de huidige communicatie over de strategie.
  • Materiële thema’s. De output van de dubbele materialiteitstoets beschrijft waar in haar bedrijfsmodel, haar eigen activiteiten en haar toeleverings- en afzetketen de materiële impact, risico’s en kansen geconcentreerd zijn. Deze geven een duidelijk signaal af: rondom deze thema’s zal een onderneming aan de slag moeten om hun negatieve impact te minimaliseren. Daarnaast is in kaart gebracht welke rapportageverplichtingen moeten worden nagekomen in het kader van de CSRD.
  • GAP-analyse. Deze analyse biedt inzicht in wat de onderneming momenteel nog niet heeft opgenomen in haar beleid met betrekking tot de governance, strategie, impact, risico’s, kansen, doelen, KPI’s en rapportage van resultaten.

Een consolidatie van bovenstaande input geeft een helder en betrouwbaar overzicht van het huidige speelveld. Dit helpt om een duidelijk onderscheid te maken tussen externe en de interne factoren. Dit kan gedaan worden met behulp van diverse methoden:

  • Het 7S-model van McKinsey om informatie binnen de interne onderneming te consolideren.
  • De DESTEP-methode om externe factoren te categoriseren (demografisch, economisch, sociaal-cultureel, technologisch, ecologisch en politiek-juridisch). Eventueel kan dit worden aangevuld met externe ontwikkelingen op het gebied van concurrentie, internationalisering en ethiek.
  • Een SWOT-analyse om duidelijk een overzicht te maken van de interne sterkten en zwaktes en de externe kansen en bedreigingen. De conclusies uit deze analyse komen veelal overeen met de materialiteits- en GAP-analyse waaruit kansen, risico’s en impact naar voren komen.

2. Ambitiebepaling

Een tweede integraal onderdeel van het opstellen van de ESG-strategie is de ambitiebepaling, vertaald in de visie en de missie van een onderneming. Deze kernelementen moeten begrijpelijk en voelbaar zijn bij iedereen in de onderneming. Om deze scherp te krijgen, kan het helpen de volgende vragen concreet te beantwoorden.

  • Missie (of ‘purpose’). Wat is onze rol in de wereld? Waarom bestaan wij als onderneming? Wat willen we veranderen in de wereld? Wat voor impact willen wij maken? Waarom zetten wij ons in voor ESG?
  • Hoe zien wij de wereld van morgen voor ons? Welke ESG-ontwikkelingen zien wij? Wanneer willen wij onze purpose bereiken? Hoe gaan we onze missie en visie behalen?

Een voorbeeld van AirFranceKLM: ‘At the forefront of a more responsible European aviation, we unite people for the world of tomorrow.’ Hieruit spreekt een zeker realisme dat rechtstreeks gerelateerd is aan ESG en tegelijkertijd een hoger doel geeft van de ondernemingsactiviteiten door het benoemen van ‘unite people’.

3. Waardecreatie definiëren en concretiseren

De visie en missie geven richting aan de verdere strategieontwikkeling van de onderneming, waarin langetermijn-waardecreatie centraal staat. Om het creëren van waarde te concretiseren, wordt gebruik gemaakt van een waardecreatiemodel. Een waardecreatiemodel plaatst de input, de operatie van een onderneming, de geleverde output en de impact van deze output in perspectief.

Er zijn verschillende waardecreatiemodellen die gebruikt kunnen worden. Een voorbeeld van zo’n model is het interactieve model van chemieconcern BASF. Dit model omvat naast financiële waarde ook milieu- en sociale waarde. Een waardecreatiemodel kan daarmee dus gebruikt worden om inzichten te geven in het verdienmodel van een onderneming, de respectievelijke waardeketen, relaties en huidige kosten en inkomstenstructuur. Ondernemingen die succesvol zijn in het formuleren en concretiseren van hun waardecreatie zijn in staat om hun missie en visie op een duurzame en ethische manier te vervullen, wat resulteert in lange termijn succes voor zowel het bedrijf zelf, de maatschappij en de planeet.

4. Strategische doelen stellen

In de onderdelen 1, 2 en 3 komen de strategische prioriteiten van een onderneming naar voren. Op basis hiervan dient vervolgens een richting te worden bepaald op het gebied van E, S en G. Dit doe je door deze strategische prioriteiten te vertalen naar strategische doelen. Doelen kunnen specifiek bijvoorbeeld gaan over het reduceren van emissies (E) of het gelijkwaardig behandelen van werknemers (S). Een aantal tips bij het opstellen van doelen:

  • Focus op de ESG-thema’s die het meest belangrijk zijn voor de onderneming, sector en stakeholders.
  • Zorg ervoor dat ESG-doelen zijn geïntegreerd in de algehele bedrijfsstrategie, in plaats van geïsoleerd te opereren.
  • Wees bereid de doelen aan te passen als de omstandigheden veranderen en herzie deze periodiek.

Het is belangrijk om de strategische doelen op een abstract niveau te houden. Hierdoor blijft de strategie visionair en ambitieus. In een volgende stap kunnen strategische doelen gekoppeld worden aan een strategische planning en verdere operationalisatie.

Voorbeelden:

  • Strategisch doel: geen dodelijke ongevallen in onze gehele waardeketen in 2030.
  • Strategisch doel: in 2030 is onze bedrijfsvoering klimaatneutraal.
  • Strategisch doel: Vanaf 2025 wij zijn voor zowel mannen als vrouwen een aantrekkelijke werkgever.

5. Strategische planning

De uitwerking van de strategie kan op verschillende manieren. Van belang is in ieder geval dat een ESG-strategie intern concreet wordt gemaakt met KPI’s. Hierbij moet duidelijk gemaakt worden wat is de stip op de horizon is en dienen doelstellingen specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden (SMART) te worden geformuleerd. Door een tijdgebonden indicatie te geven is het ook mogelijk om de doelen in een roadmap te plotten. Denk hierbij aan het benoemen van jaardoelen, de belangrijkste activiteiten, het inzetten van mensen en middelen, het ontwerpen van de ondernemingsonderdelen, portfoliomanagement en risicomanagement. Voor een deel kan hierover ook gerapporteerd worden, zoals bijvoorbeeld Enexis doet in figuur 3.

Figuur 2. Strategische doelen Enexis 2023.

6. Integreren ESG in de onderneming

De laatste stap is de integratie van de nieuwe ESG-strategie in de bredere bedrijfsstrategie. In sommige gevallen is ESG een onderdeel is van een volledig nieuw bepaalde bedrijfsstrategie. Maar veel vaker is er een aanpassing van de bestaande bedrijfsstrategie nodig om hier ESG in op te nemen. Indien dit niet gebeurt, loop je het risico op twee losstaande strategieën die elkaar niet versterken of zelfs tegenwerken. Het grootste risico is dat ESG een apart ‘projectje’ wordt, alleen om CSRD-compliant te zijn.

Na de initiële integratie van de strategie volgt al snel de behoefte aan verdere duiding. Wat betekent dit voor de onderneming? Dit noemen wij de operationalisatie van de strategie. Belangrijk is hierbij te noemen dat communicatie hierin een belangrijke rol speelt. Er zijn namelijk verschillen te onderkennen tussen de strategische doelen die intern worden gebruikt, die intern worden gedeeld en extern wordt gecommuniceerd.

De feitelijke strategie en de strategische jaarplannen worden op directieniveau vastgesteld. Deze plannen bevatten zeer gevoelige concurrentie-informatie, waardoor ze strikt vertrouwelijk zijn. Intern wordt daarom vaak gebruikt gemaakt van een vereenvoudigde versie van de strategie. De externe communicatie over de strategie is vaak nog eenvoudiger, met name om de concurrentie niet wijzer te maken. Voor een externe waarnemer kan een strategie dan simpel lijken, maar vergis je niet: er gaat een uitgebreid plan achter schuil. Een goed voorbeeld van deze eenvoudige externe communicatiestrategie is te vinden op de verpakkingen van FrieslandCampina, zoals weergegeven in figuur 4. De drie fundamentele uitgangspunten vormen een eenvoudig maar solide fundament waarop de organisatorische beslissingen worden gebouwd.

Figuur 3. Voorbeeld Strategie FrieslandCampina.

Meer weten over het ontwikkelen van een ESG-strategie? Kijk dan ook eens op JES! Knowlegde voor een verdere verdieping over dit onderwerp.

Dit artikel is geschreven Martin de Jong – eigenaar / consultant Empact in samenwerking met Sdu.