Ik ben trots. Op de artsen, verpleegkundigen en docenten zeker. Maar ook op onze overheid. Op Mark Rutte, Hugo de Jonge, Wouter Koolmees, Eric Wiebes en de andere bewindslieden. Op de ambtenaren die in een recordtijd allerlei regelingen realiseren die helpen bij het creëren van meer opvang voor de zieken, die onze gezondheid bewaken zonder ‘lock down’, die ondernemers en werknemers helpen met een ongekend grootschalig economisch steunpakket. Die luisteren naar wetenschappers en ondanks alle onzekerheden ferme besluiten nemen. Die accepteren dat er ongetwijfeld fouten gemaakt zullen worden maar weten dat niets doen erger is dan fouten maken. Een overheid met lef.
Dat is ook een overheid die we nodig gaan hebben als we de medische crisis het hoofd hebben geboden en de economische crisis moeten gaan aanpakken. En die feitelijk ook door zal moeten gaan pakken op die andere grote crisis, die van de erbarmelijke staat van onze leefomgeving. Want het is zeer begrijpelijk dat zaken als stikstof en klimaat nu even naar de achtergrond zijn geschoven. Maar de problemen zijn daarmee niet weg. De deadline om de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties te behalen, komt alleen maar dichterbij. En dan is het ook nog de politiek die toe gaat werken naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart volgend jaar. De million dollar question is dan ook: hoe houden we een overheid met lef in die periode?
Overheid moet inzetten op nieuwe economie
Want als er iets is dat door steeds meer mensen herkend wordt, is dat er uit al deze ellende wel een kans ontstaat om iets moois te doen: versneld de nieuwe economie opbouwen. Een economie die klimaatneutraal, circulair en inclusief is, ook in de keten. En dus niet de oude zo snel mogelijk herstellen. Het huidige economische steunpakket is bedoeld voor de eerste drie maanden, om de acute nood op te vangen bij werkgevers en werknemers. Hier zijn geen toekomstgerichte voorwaarden aan verbonden. En dat is goed.
Ongetwijfeld gaat dit pakket niet genoeg zijn. Een volgend pakket kan echter wel sturend werken. Hier kan een overheid met lef bewust kiezen voor investeringen in bedrijven, processen en technieken die werken aan oplossingen die het klimaatvraagstuk adresseren. De Tweede Kamer heeft zich al geschaard achter een PvdA-motie die de ruimte biedt om bij bedrijfsspecifieke steun voorwaarden te stellen op het gebied van toekomstige maatschappelijke betrokkenheid, behoud van werkgelegenheid, topbeloningen, bonussen, en verduurzaming van deze bedrijven. Zo kan er een nieuwe economie ontstaan door het oplossen van het klimaatvraagstuk. Hetzelfde kan ook de kringlooplandbouw bevorderen, de circulaire economie verder ontwikkelen en al het talent wat er is in Nederland benutten.
De belastingen
Er is nog een grote knop waar de overheid aan kan draaien: belastingen. Het is de afgelopen tijd glashelder geworden welke beroepen echt vitaal zijn. Terecht zien we die waardering in applaus, spandoeken en solidaire initiatieven. Dit zijn allemaal arbeidsintensieve beroepen. Doordat de belasting op arbeid hoog is, zijn de arbeidskosten dat ook. En daardoor de salarissen te laag. Een sterke belastingverlaging op arbeid maakt veel meer handen aan het bed, onderwijzers voor de klas en blauw op straat mogelijk. Tegelijk zijn er veel zaken laag belast die we eigenlijk niet willen: CO2 en stikstof in de atmosfeer en plastic in de oceaan, om er drie te noemen. Maak dus de belastingen van grondstoffen en vervuiling hoger, dan stuur je richting een schone en gezonde toekomst. En dan kan de belasting op arbeid omlaag.
Het denken over zo’n belastingverschuiving is niet nieuw. De organisatie Ex’tax heeft samen met een aantal grote accountancykantoren al in 2014 een rekensom gemaakt voor Nederland wat het zou beteken als we de belastingen op arbeid zouden verlagen en die van grondstoffen zouden verhogen. De conclusie was dat het kan en dat de B.V. Nederland er niet slechter van wordt, integendeel.
Terug naar de million dollar question: hoe zorgen we ervoor dat de lef die we nu zien bij de overheid overeind blijft als de coronacrisis voorbij is? Hoe zorgen we ervoor dat de overheid met het economisch herstel meteen doorpakt en de Nieuwe Economie opbouwt? Het antwoord op deze vragen gaat het Nederland voor de komende decennia bepalen.
Als beweging van ondernemers in de nieuwe economie staan wij klaar om aan de slag te gaan, als het kabinet leiderschap toont. Want als er iets is dat deze crisis ons ook leert, is dat we het alleen samen kunnen doen. Of het nou gaat om een gezondheidscrisis op de korte termijn, of een klimaatcrisis die ons langzaam maar zeker ook gaat overvallen.
Maria van der Heijden, Directeur-bestuurder MVO Nederland