Vrijwel elk bedrijf in vrijwel elke sector moet bereid zijn om moderne slavernij te bestrijden en ervoor te zorgen dat alle mensen binnen hun toevoerketen een leefbaar loon krijgen. Dat komt misschien als een verrassing. Bij veel mensen roept de term slavernij beelden op van eeuwen geleden. Dat is hoe slavernij meestal in films en op de televisie wordt afgeschilderd. Feit is echter dat slavernij ook in onze moderne maatschappij bestaat. Er kan sprake zijn van slavernij in de toevoerketen van vrijwel elk bedrijf en voor vrijwel elk product. Om dit te voorkomen en moderne slavernij uit te bannen moeten we beseffen dat het bestaat, dat het diverse vormen kan aannemen en proactief maatregelen treffen.

Wat is moderne slavernij?

De term ‘moderne slavernij’ is een verzamelbegrip voor de hardvochtige uitbuiting van mensen voor zakelijk of persoonlijk gewin. Volgens een artikel van The Guardian uit 2019 heeft moderne slavernij naar schatting een drie keer grotere omvang de slavernij uit de 15e en 19e eeuw, maar is het ook veel minder zichtbaar. Moderne slavernij kan er uitzien als een normale baan of onderdeel van een wereldwijde toevoerketen. Volgens mensenrechtenorganisatie Anti-Slavery International, dat al bijna 200 jaar slavernij bestrijdt, zijn dit de meest voorkomende vormen van moderne slavernij:

  • Mensensmokkel — Wanneer mensen worden getransporteerd, geronseld of onder dwang worden vastgehouden, bijvoorbeeld met geweld.
  • Kinderslavernij — Elke vorm van uitbuiting van kinderen voor het gewin van anderen.
  • Dwangarbeid — Wanneer mensen tegen hun wil worden gedwongen om te werken onder dreiging van straf.
  • Schuldslavernij — De meest voorkomende vorm van moderne slavernij. Hierbij worden mensen gedwongen om te werken om een schuld terug te betalen zonder zeggenschap over hun werkomstandigheden of schuld.

Moderne slavernij binnen toevoerketens

Bijna de helft van alle mensen die in moderne slavernij gevangen zitten, zo’n 16 miljoen mensen, werken op de een of andere manier binnen de toevoerketens van multinationals. Vanwege de meerdere lagen leveranciers, producenten en distributeurs binnen wereldwijde productieprocessen is het  moeilijk om te weten wie precies voor wie werkt en onder welke omstandigheden. Maar weinig sectoren zijn volledig vrij van slavernij. Dit fenomeen komt overal ter wereld en in alle stadia van de toevoerketen voor: van het oogsten of delven van grondstoffen tot productie, transport en levering.

Mensen die gevangen zitten in moderne slavernij zijn niet in staat om voor een leefbaar loon op te komen. Aan ons dus de taak om op te komen voor hen die niet voor zichzelf kunnen spreken.

Hoe bedrijven slavernij kunnen bestrijden en leefbare lonen kunnen waarborgen

Het is verrassend eenvoudig voor bedrijven om zonder opzet van moderne slavernij te profiteren. Vaak is er slechts een excessieve vraag en een beperkt aanbod nodig om het overzicht te verliezen. Er zijn echter manieren om de integriteit van je toevoerketen te waarborgen en arbeiders te beschermen.

De belangrijkste vier maatregelen die je kunt treffen zijn:

1. Stel een bedrijfsverklaring inzake moderne slavernij op

Sommige overheden vragen van bedrijven een verklaring inzake moderne slavernij. Dit is een rapport waarin wordt aangegeven welke maatregelen organisaties treffen voor het identificeren en voorkomen van moderne slavernij binnen hun toevoerketen. In het Verenigd Koninkrijk moeten bedrijven publiekelijk een overzicht bieden van hoe zij slavernij binnen hun productielijnen voorkomen. Nederland vraagt van organisaties een verklaring over kinderarbeid binnen hun toevoerketens.

Maar zelfs als je niet wettelijk verplicht bent, is het jaarlijks opstellen van een verklaring inzake moderne slavernij een uitstekend uitgangspunt voor het waarborgen van leefbare lonen binnen je toevoerketen.

Deze verklaring moet een antwoord geven op de volgende vragen:

  • Wat doe je om moderne slavernij te voorkomen?
  • Hoe ziet je toevoerketen eruit en hoe functioneert die?
  • Bied je je personeel training aan voor het identificeren en voorkomen van moderne slavernij?

2. Voer een grondige risicobeoordeling uit

Om adequate bescherming te bieden tegen moderne slavernij is kennis van de basisprincipes niet genoeg. Je zult na moeten gaan hoe slavernij verband houdt met je sector en je specifieke productievereisten. Ga na welke diensten het meest vatbaar zijn voor slavernij, in welke regio’s dit vaak voorkomt en welke mensen het grootste risico lopen. Gebruik deze informatie om in kaart te brengen welke onderdelen van je toevoerketen het kwetsbaarst zijn. Risicobeoordelingen draaien vaak om het beschermen van de bedrijfsreputatie. Dit type beoordeling zal daar zeker aan bijdragen, maar  vergeet niet dat de primaire focus het beschermen van de arbeiders binnen je toevoerketen is.

3. Voer due diligence uit binnen je toevoerketen

Een verklaring inzake moderne slavernij en een risicobeoordeling zijn uitstekende maatregelen om ervoor te zorgen dat iedereen binnen je toevoerketen een leefbaar loon ontvangt. Maar daden zeggen meer dan woorden. Daarom is het cruciaal om due diligence uit te voeren voor iedereen binnen je toevoerketen. Dat houdt in dat je ook onderzoek doet naar de integriteit van je leveranciers en partners. Pols mensenrechtenorganisaties en NGO’s in de regio’s waarin je zakendoet en breng persoonlijk een bezoek aan je huidige productielijnen.

4. Communiceer en zorg voor afstemming

Communicatie binnen je toevoerketen is van cruciaal belang voor het waarborgen van leefbare lonen. Partners en leveranciers zouden begrip moeten hebben voor je aandacht voor de integriteit van je toevoerketen. Je kan jouw verklaring inzake moderne slavernij met hen delen en naar hun verklaring vragen. Als ze die niet hebben, moet je ze vragen om er een op te stellen. Verder is het belangrijk om de leveranciers van je leveranciers te kennen en te communiceren met onder meer NGO’s, vakbonden, overheidsinstanties en werkgeversorganisaties.

Zoek ook de samenwerking met branchegenoten op. Zoals Anna Gedda, hoofd Sustainability bij H&M aan Business of Fashion vertelde, is de strijd tegen oneerlijke betaling “niet iets wat één bedrijf kan beslissen”. Als bedrijven hun krachten niet bundelen en hun concurrenten blijven ondergraven met zo laag mogelijke kosten, kunnen ze een vicieuze cirkel van lage productieprijzen in gang zetten, waardoor de kans op slavernij alleen maar toeneemt.

Oude businessmodellen die op uitbuiting zijn gebaseerd zijn niet langer acceptabel. Om gelijke rechten en fatsoenlijke levensstandaarden te waarborgen moeten bedrijven moderne slavernij uit hun toevoerketen bannen. Het is waar dat de korte-termijneffecten ten koste kunnen gaan van de winst en andere negatieve resultaten met zich mee kunnen brengen. Maar de lange termijn effecten bieden alle betrokkenen een betere toekomst.

Lise Alm, Chief Strategy Officer bij Worldfavor