Het Europese Parlement heeft ingestemd met het afzwakken van de antiwegkijkwet. De wet gaat niet meer gelden voor bedrijven met meer dan 1000 werknemers, maar alleen nog voor bedrijven met meer dan 5000 werknemers. Daarmee is de groep die onderzoeksplicht heeft in de eigen ketens, veel kleiner geworden. Dat is een gemiste kans.
Deze wet had het tempo naar meer transparantie kunnen verhogen. Voordat je kunt beoordelen of er sprake is van moderne slavernij, kinderarbeid of onveilige arbeidsomstandigheden, moet je eerst weten waar een product vandaan komt. Precies daarbij zou deze wet bedrijven verplichten hun keten in kaart te brengen.
Weinig controle
In sectoren met hoogwaardige producten gebeurt dat al; daar zijn langetermijnrelaties en zijn de risico’s bekend. Maar bij de sectoren die veel en snel goedkope artikelen Europa binnenhalen – denk aan laagwaardige mode, kleine accessoires, seizoensprullaria en het soort goederen dat via Shein- of Temu-achtige stromen binnenkomt – ontbreekt die transparantie vaak. Zij kunnen hierdoor op dezelfde manier doorgaan. Dat is teleurstellend, omdat daar juist de grootste risico’s zitten.
Bedrijven met lage-waarde, hoge-volume producten kunnen blijven importeren zonder veel controle. Dat betekent dat risico’s in hun ketens, zoals sociale problemen, milieu-impact en prijsvolatiliteit, verborgen blijven. Tegelijkertijd ontstaat er een ongelijk speelveld ten opzichte van bedrijven die wél investeren in transparantie en verantwoord inkopen.
Bedrijfsrisico’s
Voor kleine bedrijven was het oorspronkelijke voorstel voor de anti-wegkijkwet soms ingewikkeld en zwaar. Maar dat kan worden opgelost met bijvoorbeeld meer ondersteuning. Dat is geen reden om de ambitie zo te verlagen. Transparantie is onderdeel van gewoon goed zakendoen.
We gaan nu terug naar hoe het vijf tot tien jaar geleden was: bedrijven bewegen omdat ze zélf zien dat het noodzakelijk is, niet vanwege wetgeving. Het is voor hen belangrijk om weerbare waardeketens te hebben en om te kunnen gaan met geopolitieke risico’s, stijgende grondstofprijzen en klimaatverandering. Dat zijn allemaal directe bedrijfsrisico’s.
Eigen motivatie
Bovendien zijn er steeds meer leiders binnen bedrijven die vinden dat hun ketens transparant moeten zijn. Waar komen producten vandaan en onder welke omstandigheden zijn ze gemaakt?
Bedrijven die al bezig waren voordat de wetgeving bestond, zullen doorgaan op de ingeslagen weg. Bedrijven die uitsluitend in actie kwamen vanwege de wetgeving, zullen waarschijnlijk vertragen, projecten uitstellen of inzetten op minimale inspanning.
Leontien Hasselman-Plugge, CEO van ImpactBuying
