De Nederlandse zorgsector staat voor een paradox: terwijl ziekenhuizen en zorginstellingen 24/7 werken aan gezondheid, zijn ze verantwoordelijk voor 7% van de nationale CO₂-uitstoot. Digitalisering kan deze ecologische voetafdruk drastisch verkleinen. Maar alleen als we technologie bewust inzetten. Denk aan slimme energienetten die vraag en aanbod beter afstemmen, of aan digitale zorgoplossingen waarmee patiënten op afstand worden gemonitord, waardoor reisbewegingen en ziekenhuisopnames afnemen. Ook in de zorgsector ontstaat een groeiend besef dat technologie niet alleen het werk makkelijker kan maken, maar ook de ecologische voetafdruk kan verkleinen.
Digitalisering biedt de mogelijkheid om die structuur fundamenteel te herzien. Technologie maakt het mogelijk om processen anders in te richten, zorg dichter bij mensen te brengen en verspilling te verminderen. Digitale platforms maken het eenvoudiger om medische gegevens te delen, waardoor dubbele diagnostiek en onnodige logistiek worden voorkomen. Kunstmatige intelligentie helpt om middelen efficiënter in te zetten, onderhoud te plannen en voorraadbeheer te optimaliseren. Zo kan digitalisering bijdragen aan een zorgsysteem dat niet alleen beter functioneert, maar ook minder belastend is voor milieu en klimaat.
Hybride zorg
De eerste trend is hybride zorg als nieuwe standaard. De traditionele ziekenhuiszorg maakt plaats voor een hybride vorm waarin patiënten vaker thuis of in de wijk worden behandeld, ondersteund door digitale technologie. Patiënten met chronische aandoeningen, zoals hartfalen of diabetes, worden thuis gevolgd met slimme sensoren en apparaten die hun vitale waarden automatisch doorgeven. Hierdoor worden ziekenhuisbezoeken verminderd en kunnen zorgverleners tijdig ingrijpen bij afwijkingen. Dit bespaart energie, vervoerskilometers en het gebruik van ziekenhuisapparatuur. Daarnaast ontstaan innovaties die direct bijdragen aan duurzaamheid, zoals digitale bijsluiters die het papierverbruik drastisch verminderen of software die medicatiebeheer optimaliseert om verspilling van medicijnen te voorkomen. In de ouderenzorg zorgen slimme woningen en monitoring op afstand voor een beter evenwicht tussen comfort, veiligheid en energiezuinigheid. Door zorg te verplaatsen naar de leefomgeving van mensen zelf, wordt de belasting van fysieke infrastructuur kleiner en ontstaat een zorgmodel dat beter aansluit bij de toekomst: mensgericht én klimaatbewust.
Slimme datasturing
De tweede trend betreft slimme infrastructuur en datasturing. Steeds meer zorginstellingen gebruiken digitale platformen om energie, materialen en middelen realtime te monitoren en te optimaliseren. Deze ontwikkeling sluit aan bij de ambities van de Green Deal Duurzame Zorg, waarin zorgorganisaties zich hebben gecommitteerd aan systematische CO₂-reductie, beperking van afvalstromen en circulair gebruik van materialen. Door digitalisering worden die doelstellingen concreet: energieverbruik wordt zichtbaar, data tonen waar verspilling optreedt en algoritmen helpen om processen bij te sturen. Ziekenhuizen kunnen met digitale energiemanagementsystemen piekbelasting voorkomen, slimme koelsystemen inzetten of verlichting automatisch aanpassen aan bezetting. Ook ICT zelf wordt groener: steeds meer digitale zorgdiensten draaien op servers die volledig worden gevoed door hernieuwbare energie. De overstap naar cloudgebaseerde platforms, gecombineerd met datacenters die gebruikmaken van restwarmte en circulaire materialen, maakt technologie niet langer alleen een verbruiker, maar ook een schakel in het verduurzamingsproces.
Ketenintegratie
De derde trend draait om ketenintegratie en samenwerking. Technologie maakt het mogelijk om de vele schakels in de zorgketen beter met elkaar te verbinden: van huisarts en ziekenhuis tot apotheek, laboratorium en verzekeraar. Door gegevens digitaal en veilig te delen, neemt de noodzaak af om dezelfde onderzoeken meerdere keren uit te voeren of dossiers handmatig over te dragen. Dit bespaart niet alleen tijd, maar ook energie, transport en grondstoffen. Binnen de Green Deal ontstaan steeds meer initiatieven waarin samenwerking centraal staat, bijvoorbeeld gezamenlijke systemen voor medicijnlogistiek, duurzame inkoopplatforms en kennisnetwerken waarin instellingen elkaar helpen om groene innovatie te versnellen. Ook buiten de zorginstellingen groeit het besef dat verduurzaming een collectieve verantwoordelijkheid is. Gemeenten, leveranciers en technologiepartners werken samen om zorglocaties te koppelen aan lokale energiebronnen, zodat gebouwen zelfvoorzienend kunnen worden. Door integratie en samenwerking verschuift de zorg van een versnipperd systeem naar een verbonden ecosysteem waarin informatie, middelen en kennis circulair bewegen.
Green deal
Deze trends laten zien dat technologie, mits verstandig ingezet, de zorgsector flink kan vergroenen. Door zorg dichter bij huis te brengen, infrastructuren slimmer te maken en samenwerking te stimuleren, kan de zorg haar maatschappelijke opdracht blijven vervullen zonder het milieu onnodig te belasten. De trends komen samen in de Green Deal Duurzame Zorg. In 2022 tekenden de Rijksoverheid en andere partijen, waaronder KPN, deze afspraak om duurzame zorg te realiseren. Inmiddels hebben hebben zo’n 550 organisaties in zorg en welzijn de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 ondertekend. Tegelijkertijd vraagt dit om blijvende aandacht: veel organisaties hebben de intentie vastgelegd, maar de stap van experiment naar grootschalige toepassing is nog niet overal gezet. In de woorden van Barbara Goezinne, directeur-generaal Curatieve Zorg bij VWS en voorzitter van de Green Deal regiegroep: “Onder zorgverleners is er een groene golf op gang gebracht, maar de grote massa is nog niet bereikt. De komende tijd moeten we doorpakken met verduurzaming van zorg en welzijn.”
Kim van der Lugt, directeur Health bij KPN
