Plastics hebben unieke eigenschappen en zijn daarmee breed inzetbaar. Toch is er ook een keerzijde aan het gebruik van plastics. Ze zijn niet duurzaam, omdat nu nog 70% van de plastics wordt verbrand. Daarnaast is de bijbehorende schade aan onze gezondheid en het milieu onaanvaardbaar. TNO heeft daarom de ambitie om in 2030 de helft van de plastics circulair te produceren. Maar welke stappen moeten we nemen om plasticproductie en -gebruik circulair te maken? Esther van den Beuken, Principal consultant circulaire plastics bij TNO, blikt vooruit op 2030.
Voordelen plastics maakt plastic onmisbaar
Net als metaal, hout, glas en aardewerk zijn plastics van cruciaal belang voor de maatschappij. De komende decennia zal dat niet veranderen, want door hun unieke eigenschappen zijn plastics breed inzetbaar: ze worden verwerkt in talloze producten, van verpakkingen tot auto’s.
Helaas zijn plastics momenteel nog niet duurzaam. Een groot deel van de plastics wordt niet gerecycled, maar verbrand. Ook hebben plastics een schaduwzijde door het ontstaan van microplastics, die een potentieel gevaar vormen voor onze gezondheid en het milieu.
Zelfs als we de basisgrondstof olie zouden vervangen door biomassa is dat slechts een gedeeltelijke oplossing. Zwerfvuil en andere problemen blijven dan bestaan. Het enige haalbare toekomstscenario bevat daarom de overstap op een circulaire plastic economie die zijn eigen verbruik sterk terugdringt.
De duurzame ambitie voor plastics in 2030
Bij TNO hebben we daarom de ambitie om in 2030 de helft van de plastics circulair te produceren. Esther van den Beuken, scheikundige van origine en ruim 20 jaar werkzaam bij TNO, houdt zich als principal consultant bezig met circulaire plastics. ‘De ambitie om in 2030 de helft van de plastics circulair te produceren past precies binnen het Rijksbrede programma circulaire economie. TNO werkt al een hele tijd aan het realiseren hiervan’.
Esther wordt vergezeld door Anna Schwarz, zo’n vier jaar TNO’er en nu medior-onderzoeker op het gebied van circulaire plastics. ‘TNO draagt onder andere bij aan de circulaire economie via scenariomodellen’, vertelt Anna. ‘Welke stappen moet je nemen om plasticproductie en -gebruik circulair te maken? En dan tegen zo laag mogelijke kosten en met een minimale milieu-impact? Daarbij is nauw contact met zowel beleidsmakers als de industrie van cruciaal belang’.
Ambitieus plan
Het is de bedoeling dat in 2030 de helft van de plastics circulair zijn. De daaropvolgende mijlpaal is 100% circulair in 2050. ‘Dat is een zeer ambitieus plan’, zegt Esther, ‘want nu wordt slechts 30% van de plastics gerecycled, dus er is nog wat werk aan de winkel’.
Dat klopt zeker, want tussen nu en 2050 neemt het gebruik van plastics naar verwachting wereldwijd toe van 350 miljoen naar meer dan 1 miljard ton. Dat komt onder andere door de opkomst van snel groeiende economieën in Afrika en Azië.
TNO ontwikkelt nieuwe producten en recyclingtechnologieën voor plastics. Het is belangrijk dat we het probleem breder bekijken. Alle spelers in de keten, van producent tot en met ‘brand owner’ en van eindgebruiker tot en met afvalverwerker en recycler, moeten hun steentje bijdragen. Belangrijk is dat Nederland een langjarig beleid maakt, zodat de industrie weet waarin ze moet gaan investeren.
Esther en Anna zijn daarin duidelijk: in circulaire ketens, waarin we uitgaan van herbruikbare grondstoffen. Deze komen in de plaats van lineaire ketens, waarin plasticafval als eindstation wordt gestort of verbrand, met veel CO2-uitstoot tot gevolg.
‘Ook moeten we de echte prijs gaan betalen’, zegt Esther. ‘Nu is plastic nog te goedkoop, omdat de milieuschade niet wordt meegerekend. Door milieuschade mee te rekenen in de prijs zullen circulaire plastics qua kosten beter concurreren met “virgin plastics” uit olie’.
Tot slot moeten bedrijven en burgers worden gestimuleerd om circulaire keuzes te maken. ‘Dit alles is erg complex en vraagt regie en visie’, vertelt Anna, ‘en als TNO zitten we in de positie om die rol te spelen’.
Plastic recyclingtechnologieën
Een grote vraag die nu op tafel ligt is hoe we van plasticafval nieuwe plastics kunnen maken. Nu doen we dat voornamelijk mechanisch: door afval klein te malen en dat om te smelten tot gerecycled plastic. Wel kan de kwaliteit wat achteruit gaan en bevat het dan mogelijk nog verontreinigingen, waardoor je er bijvoorbeeld geen voedselverpakkingen meer van kunt maken.
Maar er zijn ook andere technieken, zoals thermochemische recycling. ‘Je gaat daarmee terug naar de grondstoffen’, legt Esther uit. ‘‘Deze kunnen gebruikt worden om nieuw gerecycled plastic te maken met dezelfde kwaliteit als “virgin plastics”.
De opbrengsten van thermochemische recycling zijn nu nog relatief laag, maar via een nieuwe methode die is ontwikkeld door TNO kan worden gerecycled op een iets hogere temperatuur dan pyrolyse. ‘Daarmee realiseren we op kleine schaal wél de opbrengsten die nodig zijn om deze methode breed te laten slagen. Deze methode willen we zo snel mogelijk opschalen’, aldus Esther.
Anna: ‘Onze modellen kunnen doorrekenen welke recyclingmethode het beste werkt voor verschillende afvalstromen. Afbraak tot grondstoffen is relatief duur, dus in sommige gevallen is mechanische recycling juist geschikter vanuit een milieu- en kostenperspectief.’ Daarom is het belangrijk dat we de circulaire transitie niet op zichzelf bekijken, maar ook de energie- en materiaaltransitie meenemen in de TNO-modellen.
‘Verder blijven we werken aan nieuwe recyclingtechnieken, zoals oplosmethoden voor elektronicaplastics. De opties worden dus alsmaar uitgebreid en meegewogen in onze toekomstprojecties’, voegt Esther toe.
Bijdrage aan de energietransitie
De boodschap die TNO wil brengen is dat we vooral snelheid moeten maken: 50% circulair betekent dat we minder afhankelijk worden van olie voor de productie van plastics. Daarnaast zorgt het voor zo’n 1 megaton aan CO2-reductie. ‘Het gaat dus om een significante bijdrage aan de energietransitie’, aldus Esther. En dat maakt het de investering buitengewoon waard.
Om dit mogelijk te maken is TNO altijd op zoek naar mensen die grenzen durven te verleggen, die durven te dromen over een toekomst waarin bijvoorbeeld 50% van het plastic circulair is. We zoeken slimmeriken en alleskunners die in staat zijn om de wetenschap toepasbaar te maken, die alle vernieuwende technologische ontwikkelingen kunnen inzetten om de wereld duurzamer te maken.