Op 22 april is het Earth Day, een dag waarop sinds 1970 wereldwijd aandacht wordt gevraagd voor milieubescherming en duurzaamheid. Een belangrijk thema, want de aarde staat onder druk door klimaatverandering en andere milieuproblemen. In Nederland zijn er verschillende initiatieven vanuit de overheid, het bedrijfsleven en ook burgers om te verduurzamen. Maar hoe belangrijk vinden kiezers het eigenlijk dat Nederland duurzamer en klimaatneutraal wordt? En wie is daar volgens hen voor verantwoordelijk en waar lopen ze tegenaan bij het (verder) verduurzamen van hun eigen leven? In deze blogpost bespreken we de resultaten van een recent en landelijk representatief onderzoek onder ruim 2.500 consumenten naar de opvattingen van Nederlandse kiezers over duurzaamheid. De resultaten van dit onderzoek zijn samengevat in een interactief, online dashboard:

Klik hier voor het volledige dashboard

Het belang van een klimaatneutraal en duurzaam Nederland

Nederland wil klimaatverandering tegengaan. In 2030 is de doelstelling 55% minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990, en in 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn (Klimaatnota 2022 [1]). Uit het onderzoek blijkt, dat de meerderheid van de Nederlandse kiezers (80%) het belangrijk vindt dat Nederland klimaatneutraal en meer duurzaam wordt. Het mag geen verrassing zijn dat Nederlanders die op linkse partijen stemmen een groter voorstander zijn van het verduurzamen van Nederland dan mensen die de voorkeur geven aan rechtse partijen. Zo vindt 97 procent van de Volt-aanhangers het (zeer) belangrijk om te streven naar een duurzaam en klimaatneutraal Nederland, tegenover slechts 34 procent van de aanhangers van Forum voor Democratie. Desalniettemin is er over het algemeen een grote steun onder zowel linkse als rechtse kiezers om Nederland te verduurzamen.

Zijn we goed bezig om Nederland te verduurzamen?

Nederlanders zijn trots op de inspanningen die zij zelf verrichten qua duurzaamheid. Meer dan de helft van de Nederlandse kiezers vindt dat consumenten (zeer) goed bezig zijn met duurzaamheid, terwijl nog geen 10 procent vindt dat zij (zeer) slecht bezig zijn. Over de duurzaamheidinspanningen van het bedrijfsleven en de overheid zijn Nederlanders kritisch. Ongeveer de helft van de Nederlanders vindt dat het bedrijfsleven en de overheid (zeer) slecht bezig zijn met het verduurzamen van Nederland, terwijl slechts één op de vijf van mening is dat bedrijven en de overheid (zeer) goed bezig zijn. Zowel aanhangers van linkse als van rechtse partijen zijn kritisch op de verduurzamingsinspanningen van het bedrijfsleven en de overheid. Toch zijn er ook duidelijke verschillen waarneembaar tussen kiezers. Zo vindt 68 procent van de GroenLinks stemmers dat de overheid (zeer) slecht bezig is met duurzaamheid, tegenover 29 procent van de VVD aanhangers.

Bij wie ligt de verantwoordelijkheid om Nederland te verduurzamen?

Ondanks dat de meeste Nederlanders niet te spreken zijn over wat het bedrijfsleven en de overheid doen op het gebied van duurzaamheid, vinden mensen wel dat bedrijven en de overheid de meeste verantwoordelijkheid moeten nemen in het verduurzamen van Nederland. Aanhangers van het CDA, GroenLinks en BIJ1 vinden als enige dat de overheid meer verantwoordelijkheid heeft dan het bedrijfsleven om Nederland te verduurzamen, terwijl aanhangers van veel andere partijen op de eerste plaats naar bedrijven kijken. Wat verder opvalt is dat de meeste Nederlandse kiezers relatief weinig verantwoordelijkheid bij zichzelf leggen als het gaat om het verduurzamen van Nederland. Aanhangers van Forum van Democratie vormen hier een uitzondering op: zij leggen in tegenstelling tot andere kiezers relatief veel verantwoordelijkheid bij consumenten.

Wat weerhoudt Nederlandse kiezers om zelf meer te doen?

Hoewel de meeste Nederlanders duurzaamheid belangrijk vinden, zijn ze nog niet altijd even duurzaam in hun dagelijkse leven. Ook leggen ze zoals gezegd de verantwoordelijkheid voor het verduurzamen van Nederland vooral bij anderen, bedrijven en de overheid voorop. Toch moeten Nederlanders hun eigen bijdrage aan het verduurzamen van Nederland niet onderschatten. Maar wat weerhoudt hen ervan om zelf (nog) duurzamer te leven?

Financiële overwegingen zijn de belangrijkste reden voor mensen om niet verder te verduurzamen, gevolgd door het idee dat het zinvoller is om bedrijven aan te pakken. Ook geven overwegend rechtse kiezers aan dat zij twijfelen dat hun eigen inspanningen en/of die van Nederland genoeg bijdragen aan het oplossen van het wereldwijde klimaat- en milieuprobleem. Linkse kiezers noemen daarentegen relatief vaak dat zij al zo duurzaam mogelijk leven als reden om niet verder te verduurzamen.

Wat kunnen we leren van deze resultaten voor Earth Day?

Earth Day is een belangrijk moment om stil te staan bij de milieuproblematiek en het belang van duurzaamheid. Het recente onderzoek naar de opvattingen van Nederlandse kiezers over duurzaamheid laat zien dat, ongeacht de politieke voorkeur, er veel draagvlak is voor het verduurzamen van Nederland. Tegelijkertijd blijkt dat er nog steeds een kloof is tussen wat mensen zeggen en wat ze doen op het gebied van duurzaamheid en dat zij vooral naar bedrijven en de overheid kijken om het voortouw te nemen in de verduurzaming van Nederland.

Om deze kloof te dichten en meer mensen te inspireren om (nog) duurzamer te leven, is het belangrijk om in de communicatie vanuit de overheid en bedrijven aandacht te besteden aan wat mensen met een verschillende politieke voorkeur weerhoudt om te verduurzamen. Informeer mensen over hoe zij zelf kunnen bijdragen aan een duurzamere toekomst en wat de voordelen daarvan zijn voor hun individuele situatie. Bijvoorbeeld door het delen van tips en tricks voor duurzamer leven en de mogelijke kosten die zij daarbij kunnen besparen, het aanbieden van workshops of het organiseren van evenementen waarbij duurzaamheid centraal staat.

Over de auteurs

Anna Witsenboer houdt zich als freelance onderzoeker onder andere bezig met duurzame gedragsverandering.

Sjoukje Goldman is Hogeschool Hoofddocent Duurzame Marketing bij de Hogeschool van Amsterdam.

Jesse Weltevreden is Professor Digital Commerce aan de Hogeschool van Amsterdam.

[1] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/klimaatverandering/documenten/publicaties/2022/11/01/klimaatnota-2022