In opdracht van de provincies (met  Provincie Overijssel als penvoerder) heeft I&O Research onderzoek gedaan naar de circulaire houding en gedrag van Nederlanders op een vijftal thema’s. Aanvullend is voor ieder thema gevraagd welke belemmeringen Nederlanders ervaren bij het komen tot circulair gedrag. De meeste Nederlanders vinden dat ze een bijdrage kunnen leveren aan het circulair maken van de economie. Een groot deel is ook bereid extra moeite te doen om dit te bereiken. Te denken valt aan het scheiden van afval of het kopen van duurzame producten, ook als deze duurder zouden zijn. Het begrip circulaire economie roept associaties op met hergebruik van grondstoffen en/of materialen en afval scheiden. Een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking is bekend met het begrip circulaire economie. Over circulair wonen zijn Nederlanders op dit moment het meest eensgezind van de vijf thema’s die meegenomen zijn in het onderzoek. Een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt alle onderwerpen die genoemd zijn bij dit thema (zeer) belangrijk.

Algemeen beeld

Nederlanders willen hun gedrag verduurzamen om zo een bijdrage te leveren aan de circulaire economie. Bij veel onderwerpen lukt het mensen ook dit (tot op zekere hoogte) te doen en ervaren ze weinig belemmeringen. Dat het niet altijd lukt ligt relatief vaak buiten de persoon zelf. Zo wil een deel van de Nederlanders best eten zonder verpakkingsmateriaal kopen, maar is dit in de supermarkt maar moeilijk te vinden. Mensen willen ook een duurzame mobiele telefoon, maar weten niet hoe ze daarop kunnen letten. Een elektrische auto is voor velen (nog) te duur. En bij het gebruik van duurzame middelen om de woning te verbeteren is het eigendom van de woning soms een spelbreker.

Hoewel de houding over circulariteit veelal positief is, zijn er grenzen aan de bereidheid van mensen zich aan te passen. Zo is wel of niet vlees eten voor een deel van de Nederlanders geen keuze, vlees hoort erbij. De grenzen zijn ook zichtbaar bij kleding en mobiele telefoons. Nederlanders stellen deze graag ter beschikking voor hergebruik, maar staan relatief minder open voor het kopen van tweedehands kleding of een refurbished telefoon. Ze lijken zelf een nieuw product te kopen. Het delen van een auto of fiets is ook nog een brug te ver. Wellicht dat hier meespeelt dat de behoefte gebruik te maken van een deelfiets vrij klein is aangezien vrijwel
alle Nederlanders een eigen fiets hebben. Door belemmeringen weg te nemen is het gedrag van mensen en de grenzen die zij ervaren positief te beïnvloeden. De resultaten van het onderzoek laten een aantal van die mogelijkheden zien:

  • minder verpakkingsmateriaal gebruiken bij voedselproducten, bijvoorbeeld in de supermarkt;
  • reparatie van kleding makkelijker maken voor mensen;
  • meer aandacht besteden aan duurzaamheidslabels bij nieuwe kleding zodat het mensen minder moeite kost een circulaire keuze te maken;
  • mobiele telefoons meer modulair maken waardoor reparatiekosten omlaag gaan;
  • een garantiesysteem maken voor refurbished telefoons zodat mensen meer vertrouwen krijgen in de aanschaf van een gebruikt toestel;
  • een label of certificaat ontwikkelen waarmee mensen kunnen zien hoe duurzaam hun telefoon is;
  • elektrisch rijden financieel bereikbaar maken voor meer mensen, bijvoorbeeld via subsidies of fiscale voordelen;
  • VvE verenigingen ondersteunen bij het circulair maken van woningen door voorlichting en advies te geven over bijvoorbeeld hoe gezamenlijk zonnepanelen en woningisolatie te realiseren;
  • woningbouwcorporaties helpen meer zicht te krijgen op het gebruik van duurzame materialen bij (ver)bouw van woningen.

Verschillen tussen provincies zijn vooral te herleiden naar de inwonerskenmerken van die provincies. Provincies die gelijkenis vertonen op de kenmerken leeftijd, opleidingsniveau en stedelijkheid lijken in houding en gedrag vaker op elkaar. Dit geldt bijvoorbeeld voor Zeeland en Friesland.

Eten en drinken

Nederlanders vinden het belangrijk om duurzaam met eten en drinken om te gaan. Geen voedsel verspillen en afval scheiden zijn behoorlijk ingeburgerd: vrijwel iedereen staat hier positief tegenover en doet dit ook. Bij het kopen van regionale producten en eten zonder verpakkingsmateriaal kopen ligt dat anders: een grote groep zou dit wel willen doen, maar doet dit nog niet. Genoemde belemmeringen zijn onder meer dat het te veel moeite kost, maar ook omdat voedsel zonder verpakkingsmateriaal nauwelijks verkrijgbaar is in de supermarkt. Het wel of niet eten van vlees is een principekwestie. Een deel van de mensen ziet het nut er niet van in te minderen of vindt het een gewoonte waar men moeilijk afscheid van kan nemen, een ander deel vindt het geen probleem minder vlees te eten en ervaart hierbij ook geen belemmeringen.

Kleding

Mensen staan in houding en gedrag niet open voor het huren of leasen van kleding. Het kopen van duurzame kleding, of het laten repareren van kleding kost mensen te veel moeite of is te duur. Op andere punten is circulair gebruik van kleding wel belangrijk. Ze stellen kleding ter beschikking aan anderen of dragen het tot het stuk is. Het omzetten van deze houding in gedrag blijkt soms lastig. Kleding raakt uit de mode of past gewoon niet meer, maar ‘echte’ belemmeringen worden niet ervaren.

Mobiele telefoon

Nederlanders vinden het belangrijk om de mobiele telefoon te gebruiken tot deze kapot is of om hem door te geven aan iemand die er een kan gebruiken. Als de tijd daar is kiezen ze zelf liever voor een nieuwe dan voor een refurbished of tweedehands toestel. Ook het laten repareren van een telefoon gebeurt niet vaak. Mensen vinden dat te duur of hebben twijfels over de kwaliteit. Een andere belemmering die Nederlanders aangeven bij het circulair gebruik van een mobiele telefoon is dat ze niet weten hoe ze kunnen nagaan of de nieuwe telefoon duurzaam is.

Vervoer

Het overgrote deel van de Nederlanders maakt geen gebruik van gedeelde mobiliteitsoplossingen, zoals een deelfiets of deelauto. Ze vinden deze onbelangrijk en het kost volgens hen te veel moeite om een deelvervoersmiddel te gebruiken. Andere duurzame mobiliteitsoplossingen vinden ze wel belangrijk.  Zo nemen mensen liever de fiets dan de auto en liever de auto of trein dan het vliegtuig. Elektrisch rijden vinden de meeste mensen belangrijk, maar dit is niet terug te zien in gedrag. Grootste belemmering is dat een elektrische auto te duur is.

Wonen

Ook in relatie tot wonen vinden Nederlanders het belangrijk een bijdrage te leveren aan de circulaire economie. De verschillende manieren waarop dit kan zijn volgens Nederlanders allemaal belangrijk. Verminderen van energie- en waterverbruik wordt het meest gedaan. Het verduurzamen van de woning is belangrijk, maar wordt niet door iedereen gedaan. Grootste belemmeringen zijn de kosten en de zeggenschap. Kosten hebben betrekking op de hoogte van de investering, het is te duur. Maar ook op onduidelijkheid rondom de investering, wat kost het precies en wat levert het op. Mensen met een huurwoning of in een VvE kunnen niet zelf
beslissen over het verduurzamen van de woning. Zij zijn afhankelijk van anderen.