De Rijksoverheid werkt op dit moment aan de doorontwikkeling van het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE). Het NPCE 2023-2030 zet in op een eerlijker speelveld voor circulair ondernemers: “Circulaire ondernemers kunnen nu vaak niet op prijs concurreren met lineaire producenten, zolang ze zelf voor de meerkosten van circulair ondernemen opdraaien. Daarom zijn maatregelen nodig om ervoor te zorgen dat circulair ondernemen de enige logische, eerlijke en financieel haalbare manier van ondernemen zal zijn. De Rijksoverheid zet erop in om het speelveld voor circulaire ondernemers eerlijker te maken in Nederland, op Europees niveau en uiteindelijk mondiaal.” In het kader van het project ‘Marktprikkels voor doorontwikkeling NPCE beoogt een onderzoek van Extax economische beleidsmaatregelen (marktprikkels) in beeld te brengen die circulaire ondernemers een steviger businesscase kunnen geven voor circulaire producten en diensten. Deze marktprikkels moeten binnen de opdracht van het ministerie bijdragen aan een lastenverschuiving van arbeid naar grondstoffen (de taxshift) in lijn met het principe ‘de vervuiler betaalt’.
Een verschuiving in belasting van ‘loon’ naar ‘grondstoffen’ kan een belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren van een circulaire economie. Deze taxshift is uitvoering beschreven door Extax en ook in december 2024 aan de orde geweest in een ronde tafel gesprek in de Tweede Kamer. Circulaire ondernemers ervaren nadelen van het huidige belastingstelsel. Zo moeten zij vaak concurreren met lineaire bedrijven die niet of nauwelijks hoeven te betalen voor het verbruik van natuurlijke hulpbronnen, voor de uitstoot van broeikasgassen en voor vervuiling van lucht, bodem en water. Circulaire bedrijven zijn vaak arbeidsintensief waardoor de loonbelasting extra zwaar drukt op hun kostenstructuur. Het principe ‘de vervuiler betaalt’ wordt in het huidige belastingstelsel niet consistent toegepast. Maar welke belastingmaatregelen kunnen circulaire ondernemers helpen? In dit rapport geven diverse circulaire ondernemers aan welke economische prikkels hun businessmodel kunnen ondersteunen.
In dit onderzoek zijn aan de hand van 10 interviews met circulaire ondernemers inzichten verzameld over economische prikkels die de circulaire economie tegenhouden dan wel bevorderen. De in de interviews genoemde concrete beleidsadviezen leiden tot 10 concrete beleidsadviezen:
- Verlaag de lasten op arbeid voor werkgevers en werknemers.
- Verruim fiscale ondersteuning voor arbeidsintensieve circulaire investeringen.
- Verhoog de belastingen op afval.
- Belast niet-energetisch gebruik van fossiele brandstoffen (afschaffen fossiele subsidie).
- Belast de externe kosten van internationale scheepvaart en vrachtluchtvaart (afschaffen fossiel subsidie).
- Verhoog de belasting op water voor grootverbruikers.
- Belast CO2-uitstoot meer, bijvoorbeeld via de energiebelasting op aardgas voor grootverbruikers.
- Breid CBAM uit naar fossiel plastic, textiel, koper en andere materialen.
- Nederland moet zich hard maken voor een krachtige Europese aanpak van circulaire financiële prikkels.
- Weeg externe kosten mee bij fiscaal beleid.
“Als de CO2-uitstoot echt beprijsd zou zijn, dan zou de aankoop van nieuwe apparatuur – aan de voorkant – duurder worden vanwege de grote footprint. Als tegelijkertijd de arbeidskosten lager worden, dan komt het bedrijfsmodel voor gebruikte producten beter uit.” Maarten de Roos – CEO Circular IT Group
