Onze rechten, onze planeet en onze gezondheid zijn niet te koop en ons rechtssysteem al net zo min. Dat verklaren 470 maatschappelijk organisaties vakbonden en publieke belangengroepen aan voorzitter Von der Leyen, de Europese commissarissen en de EU-lidstaten. Vanuit Nederland ondertekenden maar liefst ruim 15 organisaties waaronder Milieudefensie, FNV Mondiaal, Stichting Solidaridad en Plastic Soup Foundation.

De EU loopt het risico van een nieuwe race naar de bodem. Onder het voorzitterschap van Ursula von der Leyen plant de Europese Commissie een ongeziene golf van drastisch inhakken op regelgeving die arbeidsrecht, sociale rechten en mensenrechten beschermt, en ook, digitale rechten en het milieu. Het is niet ondenkbaar dat de Commissie en de EU-lidstaten de komende vier jaar besteden aan het afbreken van de regels die gelden voor bedrijven die in de EU actief zijn.

De regels die zijn opgesteld om ervoor te zorgen dat we een eerlijk, rechtvaardig en gezond leven kunnen leiden, worden al slecht gehandhaafd. Ondanks duidelijke waarschuwingen worden ze nu in een ongekend tempo afgeschaft, afgezwakt of uitgehold.  Acht maanden na het begin van haar mandaat is het duidelijk dat de nieuwe “ongekende vereenvoudigingsinspanning” van de Commissie in werkelijkheid “deregulering” betekent.

Op het spek staan regels die ons allen beschermen tegen de excessen van bedrijfshebzucht; regels die ervoor zorgen dat we schone lucht kunnen inademen en gezonde maaltijden op tafel kunnen zetten. Regels die garanderen dat we onder eerlijke en veilige omstandigheden kunnen werken, de natuur kunnen beschermen en discriminatie kunnen bestrijden. Maar het gaat ook om regels waarmee we corruptie kunnen tegengaan, regels over eerlijke en veilige financiële producten en regels over onze digitale privacy.

De bewering van de Commissie dat het gaat om het afschaffen van “overbodige administratieve formaliteiten” wordt niet gesteund door de realiteit. Ze beweert dat erop vertrouwen dat bedrijven correct handelen, de Unie “competitiever” zal maken en dat het afschaffen van regels noodzakelijk is om de “innovatie” van Europese bedrijven te stimuleren. Maar talrijke tragische gebeurtenissen uit de geschiedenis van de EU vertellen een ander verhaal, zoals de financiële crisis en Dieselgate.

EU-regels worden afgeschaft zodat aandeelhouders de mensen en de planeet onbeperkter kunnen uitbuiten. Onze bescherming wordt verkocht voor winst en ons vertrouwen in de democratie wordt uitgehold.

De nieuwe maatregelen geven bedrijven een plek aan de tafel van de EU-wetgevers , terwijl degenen die in het algemeen belang handelen door de beleidsmakers worden uitgesloten. Gebrekkige consultatiemethoden geven bedrijven nog meer toegang. Ondertussen dreigen maatschappelijke organisaties door beleidsmakers aan de kant te worden geschoven. Om het nog erger te maken, worden wetshandhavingsinstanties en -organen lamgelegd door bezuinigingsmaatregelen die hun budgetten en personeel verminderen.

De Commissie en de Raad van de EU-lidstaten proberen bijna dagelijks onze bescherming af te bouwen. Verschillende belangrijke voorstellen werden overhaast aangenomen zonder dat de Commissie haar plicht vervulde om essentiële effectbeoordelingen uit te voeren. De situatie wordt nog verergerd door het gebruik van de “spoedprocedure”, die geen ruimte laat voor een democratisch debat in het Europees Parlement.

De beginselen voor regelgeving zijn essentieel voor de democratie. Door het nemen van kortere wegen legt de Commissie kritische stemmen het zwijgen op en herziet ze wetgeving die al het resultaat is van een democratisch proces en dus van een compromis tussen de politieke krachten in de EU.

Deze ‘perfecte storm’ van deregulering dreigt de extreemrechtse en antidemocratische krachten te versterken, corruptie in de hand te werken, ongelijkheid te vergroten, dringende klimaatmaatregelen en milieubescherming te vertragen en gemeenschappen en werknemers essentiële bescherming en diensten te ontnemen. Het “vereenvoudigingsprogramma” is al te ver gegaan:

  • Verantwoordelijke bedrijfsvoering en rechtvaardigheid liggen verder uit elkaar dan ooit: de Commissie en de Raad hebben het klimaatbeleid, de milieubescherming en mensenrechtenverplichtingen in de toeleveringsketens aanzienlijk ondermijnd door de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CS3D) sterk te verzwakken. De transparantie over het duurzaamheidsniveau en de inspanningen van bedrijven wordt vrijwel volledig tenietgedaan door de aanzienlijke beperking van het toepassingsgebied van de rapporterende bedrijven in de Corporate Sustainability Reporting Directive and the EU Taxonomy (CSRD).
  • Onze habitats en biodiversiteit dreigen essentiële bescherming te verliezen, terwijl chemische stoffen de volksgezondheid bedreigen: de Commissie stelde voor om de milieueisen uit haar gemeenschappelijk landbouwbeleid te schrappen, inclusief maatregelen ter bescherming van wetlands en veengebieden. Europese wetgeving over chemische stoffen in cosmetica en de regels voor etikettering van gevaarlijke chemische stoffen staan onder druk, terwijl zorgwekkende signalen erop wijzen dat het voorgestelde totaalverbod op “eeuwige chemicaliën” (PFAS) zal worden afgezwakt.
  • De druk op vervuilers wordt verlicht: vertragingen in de verplichte omzettingsplannen om vervuilende industriële sites schoner, meer circulair en klimaatvriendelijk te maken, ondermijnen de openbare transparantie en de verantwoordelijkheid van bedrijven in de industriële transformatie.
  • Afgezwakte klimaatdoelstellingen dienen de belangen van de bedrijven eerder dan de behoeften van de planeet: met de massale steun van de EU-lidstaten stelde de Europese Commissie de doelstelling voor om de uitstoot tegen 2040 met 90 % te verminderen ten opzichte van 1990. Het voorstel omvat plannen om de door de klimaatwet ingestelde beleidsarchitectuur te verzwakken door verschillende vormen van flexibiliteit in te voeren. De invoering van internationale kredieten in de EU-klimaatdoelstellingen zou het ambitieniveau van de EU verlagen ten opzichte van een puur nationale doelstelling, die al achterloopt op haar wereldwijd rechtvaardig aandeel.
  • Een decennium van vooruitgang in digitale rechten kan teniet worden gedaan: de herziening van de ruggengraat van de digitale verordening van de EU, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, betekent dat gevoelige gegevens van burgers zonder bescherming zouden kunnen worden verwerkt. Nieuwe aanvallen op op rechten gebaseerde regels, zoals de AI-wet en het geplande digitale pakket, kunnen de regels ondermijnen die onze digitale levens beschermen tegen schade door AI en toezicht door overheids- en bedrijfsactoren.
  • Een neerwaartse spiraal voor werknemers: er dreigen beperkingen van sociale rechten en bescherming, omdat het voorstel voor een “28ste regeling” bedrijven een soepeler pakket Europese regels zou bieden. Dit maakt de weg vrij voor het omzeilen van nationale arbeidswetgeving en vakbondsrechten.
  • Meer armoede: de Commissie wil de middelen voor armoedebestrijding herbestemmen voor steun aan bedrijven en industrieën, met name in de technologie en defensie.
  • De weg naar een rechtvaardige en eerlijke samenleving brokkelt voor onze ogen af: de intrekking van de horizontale antidiscriminatierichtlijn maakt duidelijk dat mensen en rechten geen prioriteit zijn voor de Europese Commissie. Het enige gebied waarop nieuwe regels worden ingevoerd, betreft de repressie en bewaking van gemarginaliseerde gemeenschappen, in een context van stijgende uitgaven, wetgeving en beleid gericht op criminalisering, bewaking en militarisering.
  • De financiële hervormingen worden teruggedraaid, met het risico op een nieuwe crisis: in de prudentiële regels voor de kapitaalbuffers van banken – internationaal overeengekomen na de wereldwijde financiële crisis van 2007-2009 – worden uitstel en tal van uitzonderingen ingebouwd. Deze regels zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat banken hun risico’s beheren met voldoende reserves om verliezen op te vangen. Tegelijkertijd dreigen maatregelen ter ondersteuning van duurzaam financieel beleid te worden geschrapt.

Met deze maatregelen – die slechts een kleine greep vormen uit de vele voorstellen, initiatieven en strategieën van deregulering – doet de Commissie alsof ze Europa aantrekkelijker maakt voor bedrijven en competitiever op internationaal vlak. In werkelijkheid creëert ze een toxische en minder gelijke wereld voor werknemers, gezinnen en kwetsbare gemeenschappen, én oneerlijke concurrentievoorwaarden voor bedrijven die hun activiteiten op een verantwoorde manier willen uitoefenen.

Op lange termijn zal de misvatting dat het vandaag te duur zou zijn om mensen en het milieu te beschermen, ons morgen een onherstelbare prijs kosten op het vlak van gezondheid, veiligheid, rechten, gelijkheid en vrijheden.

In plaats van deregulering roepen wij de Europese en nationale wetgevers op om de rechten die zijn verankerd in het EU-Handvest en in de internationale mensenrechten te beschermen en te versterken:

  1. Wetgeving aannemen om de bescherming van sociale stelsels, werknemers, consumenten, de strijd tegen discriminatie, het rechtssysteem, klimaat- en milieurechtvaardigheid, privacy en gegevensbescherming, en tegen schadelijke chemische stoffen te versterken;
  2. Meer transparantie en verantwoordingsplicht van bedrijven eisen, evenals toegang tot de rechter voor benadeelde personen;
  3. Verantwoordelijkheid opnemen voor de negatieve impact van EU-activiteiten, zoals mijnbouw, gebrekkige klimaatdoelstellingen en schadelijke chemische stoffen, op andere regio’s en gemeenschappen;
  4. De uitvoering en handhaving van wetten ter bescherming van de rechten, het rechtssysteem en het algemeen belang mogelijk maken door meer middelen te voorzien voor wetshandhavingsinstanties en door advies en ondersteuning te bieden bij de toepassing van digitale regels;
  5. De bescherming van het middenveld, vakbonden, mensenrechtenverdedigers, journalisten en activisten versterken;
  6. Ervoor zorgen dat het middenveld, vakbonden, getroffen gemeenschappen en andere actoren die het algemeen belang vertegenwoordigen, op zinvolle wijze worden geraadpleegd, betrokken en gerespecteerd in het Europese en nationale wetgevingsproces.

In een tijdperk dat getekend wordt door extreme ongelijkheid – op het vlak van rijkdom, sociale en financiële uitsluiting, klimaatverwoesting, democratisch verval, surveillance-kapitalisme, uitbuiting van werknemers, diepgewortelde structurele ongelijkheden, discriminatie en wijdverbreide schendingen van mensenrechten – roepen wij op tot méér bescherming, niet minder!

Zie de lijst met ondertekenaars onderaan deze pagina

Bron: Corporate Europe Observatory (CEO)