Verduurzaming van de maakindustrie in Nederland is essentieel om de klimaat- en circulariteitsdoelstellingen te behalen. Een vitale en duurzame maakindustrie is belangrijk, omdat het bijdraagt aan het verdienvermogen en de werkgelegenheid voor Nederland. Ook voor maatschappelijke doelen op het gebied van innovatie, het versterken van kwetsbare regio’s en een gezonde leefomgeving zijn investeringen in de sector onmisbaar. Verduurzaming van de maakindustrie is volgens de SER een voorwaarde voor het behoud van industriële activiteiten in Nederland, en nodig voor onze strategische autonomie. Dat staat in het briefadvies Verduurzaming maakindustrie, dat de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft vastgesteld.
Geen tijd te verliezen
De maakindustrie is verantwoordelijk voor ongeveer een derde van alle emissies van broeikasgassen in Nederland. Verduurzaming van de maakindustrie levert dan ook een belangrijke bijdrage aan het behalen van de klimaatdoelstellingen en is daarmee van grote waarde voor de leefbaarheid en brede welvaart in Nederland. Er zal de komende kabinetsperiode alles op alles moeten worden gezet om de verduurzamingsplannen van de zes industrieclusters en maatwerkafspraken met grote CO2-uitstoters in uitvoering te brengen. Cruciaal is dat knelpunten voor verduurzaming (zoals het overvolle stroomnet) weggenomen worden en er stabiel beleid komt om investeringen mogelijk te maken. Zo kunnen we de ambitie van een vitale, circulaire en innovatieve maakindustrie met hoogwaardige banen realiseren. De SER dringt er bij een nieuw te vormen kabinet op aan om hier prioriteit aan te geven.
Ingrijpende maatregelen verzwaring elektriciteitsnetwerk blijven nodig
Om het elektriciteitsnet te verzwaren en uit te breiden hebben de netbeheerders voldoende personeel, materiaal, ruimte en snelle vergunningsprocedures nodig. Het verkorten van de doorlooptijd van de voorbereiding, vergunningverlening en daadwerkelijke aanleg is cruciaal. De SER beveelt aan dat een volgend kabinet hiermee voortvarend aan de slag gaat, waarbij de uitvoering bijvoorbeeld fors versneld kan worden via een planmatige uitrol van het elektriciteitsnet per gebied. Daarnaast is het van belang dat er blijvend wordt ingezet op maatregelen voor energiebesparing én de kosten voor elektrificatie niet uit de pas lopen met onze buurlanden, zodat investeringen in elektrificatie lonen.
Gekwalificeerd personeel nodig
Een integraal, breed gedragen en actief arbeidsmarkt- en scholingsbeleid is nodig om de verduurzaming van de maakindustrie mogelijk te maken en de kansen ervan voor verdienvermogen en hoogwaardige werkgelegenheid te verzilveren, maar ook om het werk slim te organiseren rondom schaarse menskracht. Er zijn forse (beleids)inspanningen nodig om te voorkomen dat deze transitie vastloopt op een tekort aan gekwalificeerd personeel. De SER vraagt aan de overheid ondersteuning van de inspanningen van sociale partners en bedrijven bij het realiseren van een actief arbeidsmarkt- en scholingsbeleid.
Uitwerking beleidsinstrumenten voor verduurzaming
Het is van belang dat een volgend kabinet voortvarend aan de slag gaat met maatwerk en de clusterplannen, en gebruik maakt van de hiervoor gereserveerde middelen uit het Klimaatfonds. Een duidelijk en stabiel beleid rond beprijzen, subsidiëren en normeren dat stimuleert tot het nemen van investeringsbeslissingen voor verduurzaming in Nederland is cruciaal. Afbouw van fossiele ‘subsidies’ is in beginsel wenselijk, maar alleen als ook bijdraagt aan de energietransitie. Het is aan een volgend kabinet aan de slag te gaan met het opstellen van paden hiervoor. Deze paden dienen zowel duidelijkheid te geven over de stapsgewijze afbouw in de tijd, als op het niveau waarop de afbouw het beste kan plaats vinden (nationaal, Europees, mondiaal). Een belangrijk aandachtspunt hierbij is het voorkomen van weglekeffecten van productie naar andere landen, waardoor de emissie zich verplaatst.
Clean-tech agenda en versnelling grondstoffentransitie nodig
Nederland zal in aansluiting op de Europese agenda een strategische agenda moeten maken voor nieuwe schone technologieën in de maakindustrie (clean techs). Hiervoor is het cruciaal dat middelen vrijgemaakt worden voor innovatietrajecten, dat belemmeringen voor vergunningen en regels weggenomen worden en mensen opgeleid worden voor hoogwaardige banen. Daarnaast vraagt verduurzaming van de maakindustrie niet alleen om een energietransitie om klimaatverandering tegen te gaan, maar ook om versnelling van de grondstoffentransitie, die zich richt op een circulaire economie. Versnelling is enkel mogelijk als een volgend kabinet de grondstoffentransitie tot prioriteit maakt en wanneer er een kabinetsbrede inzet is met een adequate uitvoeringsstructuur en een coherent instrumentenpakket.
Om bovenstaande aanbevelingen voor de verduurzaming van de industrie te verwezenlijken heeft Nederland de EU nodig.
