Afgelopen week was het ‘de Week van de Integriteit’. Tijdens deze week stonden we stil bij het belang van integriteit. Toen ik me voorbereidde op de openingsconferentie die afgelopen maandag plaats vond realiseerde ik me dat we dat eigenlijk steeds moeten doen, want het gaat om onze dagelijkse keuzes. Integriteit gaat in de kern over hoe je omgaat met de ander en met alles wat we samen delen. Die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: respect voor de gemeenschap ligt in het verlengde van respect voor de ander.

Niet integer gedrag brengt schade toe aan de gemeenschap en aan andere mensen, hoe je het ook wendt of keert. Omkoping in aanbestedingen bijvoorbeeld benadeelt direct concurrenten, maar maakt het project ook duurder voor de samenleving. Het omzeilen van milieuregels brengt individuen gezondheidsschade toe en vervuilt ons gezamenlijke milieu, bovendien kan het klimaatschade veroorzaken, de kosten van waterzuivering verhogen, enzovoorts. En – zo constateert de VN – corruptie heeft vaak een ernstig negatief effect op mensenrechten. Ook in deze voorbeelden is de verbinding duidelijk: schade aan onze gemeenschappelijke omgeving en kapitaal brengt ook schade toe aan individuen. Dat kan zijn in de nabije omgeving of elders in de wereld, en in het hier en nu of op een later moment. Omgekeerd brengt individueel gebrek aan integriteit schade toe aan de gemeenschap: het vertrouwen van burgers in elkaar, in de overheid en in de rechtsstaat brokkelt af met alle gevolgen vandien.

Een kwestie van gedeelde waarden

“Integriteit is het juiste doen ook als niemand kijkt”, zo wordt het gedefinieerd op de website van de Week van de Integriteit. Dat geeft aan dat we het hebben over waarden: onze persoonlijke waarden en onze gedeelde waarden als maatschappij. Daarmee is de link naar de Duurzame Ontwikkelingsdoelen gelegd. De 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) zijn vastgesteld in 2015 als een wereldwijd gedeeld plan voor een betere toekomst. De doelen vertegenwoordigen in feite de gedeelde waarden die we met elkaar wereldwijd hebben afgesproken.

Ten eerste dat we ons samen committeren aan een toekomstbestendige wereld: zorgen dat de mensheid niet alleen overleeft maar waardig en productief leeft. Daarom omvat de agenda doelen gericht op het uitbannen van armoede (doel 1), goed voedsel, gezondheidszorg en onderwijs voor iedereen (SDG 2, 3 en 4), maar ook een veilige en prettige woonomgeving; de doelen rondom water, klimaat, biodiversiteit en oceanen (SDG 6, 13, 14, 15) richten zich op het weer gezond maken van de planeet. Ten tweede beogen de SDG’s een wereld waarin iedereen kan meedoen, met gelijke kansen voor iedereen: doel 5 en 10 gaan daarom bijvoorbeeld over gendergelijkheid en het uitbannen van discriminatie en ongelijkheid. En SDG 16 benadrukt het belang van de rechtsstaat: het uitbannen van geweld en onveiligheid, stevige instituties, participatie, toegang tot het recht, en het uitbannen van corruptie.

Stoppen met schade toebrengen

Je kunt SDG’s daarmee ook zien als een commitment om te stoppen schade toe te brengen aan onze ‘Commons’ en aan elkaar, en ons juist in te zetten voor groei en bloei van iedereen. Succes van deze agenda staat of valt met integriteit.

Actoren die veel invloed hebben, hebben daarin een belangrijke taak. In de resolutie waarmee de SDG’s in 2015 werden aangenomen, stond dan ook een oproep aan het bedrijfsleven om een stevige bijdrage aan het behalen van de doelen te leveren. Bedrijven hoeven daarbij niet vanaf nul te beginnen. Los van de SDG’s liggen er immers al richtlijnen voor maatschappelijk verantwoord gedrag van bedrijven, zoals vanuit de OESO en de 10 principes van de UN Global Compact (het netwerk van bedrijven en organisaties dat de VN-doelstellingen ondersteunt). De OESO Richtlijnen voor Responsible Business Conduct vormen de basis voor verantwoord zakendoen. Zij vragen bedrijven ten minste te voldoen aan basisprincipes rondom respect voor mensenrechten, arbeidsnormen, milieu en anti-corruptie. Op die basis kunnen bedrijven verder bouwen aan een positieve bijdrage aan de SDG’s. De MVO Risico Checker van de Rijksoverheid geeft ook MKB een belangrijke tool om zich bewust te zijn van de risico’s, en daar maatregelen tegen te nemen.

“Corporate sustainability starts with a company’s value system and a principles-based approach to doing business”. Met die oproep onderstreept de UN Global Compact dat het gaat om het omarmen van een waardesysteem gericht op een positieve bijdrage aan een duurzame wereld. Het is een aanmoediging tot ‘purpose-driven’ organisaties. Dat betekent niet alleen misstanden voorkomen, maar vraagt om een proactieve inzet. Dus niet alleen corruptie voorkomen maar actief integriteit bevorderen in de eigen organisatie en de eigen invloedssfeer. Het is duidelijk dat dit niet alleen voor bedrijven geldt maar voor iedere organisatie.

SDG16 vraagt hard werken

De SDG’s gaan uit van de onlosmakelijke samenhang tussen de 17 doelen. Het ene doel kan niet zonder het andere worden bereikt. Zonder een gezonde planeet geen sterke economie, geen welzijn voor de mens. En zonder een stevige rechtsstaat geen succes met de andere doelen. Dat is de reden dat Nederland tijdens de onderhandelingen sterk heeft ingezet op een specifiek doel hierover. Dat is SDG16 geworden: het bevorderen van vrede, justitie en sterke publieke diensten. Subdoel 16.5 vraagt om het uitbannen van alle vormen van corruptie en omkoping. De kosten van niet integer gedrag maken het immers moeilijker om de andere doelen te halen. Daarom is integriteit zo’n belangrijk onderdeel van de SDG’s.

NL heeft een goede uitgangspositie als het gaat om SDG16. Zowel in het recente EU Rule of Law rapport, als in de “Corruption Perception Index” van Transparancy International wordt Nederland gekenmerkt als een land met een sterke integriteitscultuur, en is Nederland als achtste in deze TI wereldranglijst opgenomen. Ook de jaarlijkse CBS Monitor Brede Welvaart en SDG’s bevestigt dat. Bijna helft NL bevolking doet vrijwilligerswerk (46,7%) en daarmee bezet Nederland de eerste plek in Europa. NL staat tweede in de EU voor wat betreft vertrouwen in instituties en in andere mensen met resp 63% en 62% van de bevolking, en 5e voor w.b. vertrouwen in de rechtsstaat (en dit neemt jaar op jaar toe). Volgens de corruptie perceptie indicator van het CBS staat NL vierde in de Europa. Maar hoewel NL internationaal goed scoort kunnen we niet op onze lauweren rusten. Juist SDG16 draait om normen en waarden, en het behouden van een cultuur van integriteit vraagt dat we daar steeds hard aan blijven werken. Bovendien verandert hoe we daar met elkaar over denken, zeker als je kijkt naar de ontwikkelingen rondom iMVO en hoe daar de normen zich ontwikkelen.

Integriteit als kernwaarde

De SDG-Agenda geeft ons een concreet handvat voor actie dat ook integriteit versterkt. Iedereen kan en moet bijdragen. Met SDG16 als belangrijke voorwaarde van de SDG-agenda is de brede SDG-beweging een goede partner voor alle organisaties die meededen aan de Week van de Integriteit. Veel bedrijven, gemeenten, instellingen en andere organisaties en mensen zijn al bij beide bewegingen betrokken zijn, dus ik hoop dat dat zal leiden tot meer actie en samenwerking. Juist het belang van integriteit voor het bereiken van alle 17 SDG’s maakt dit urgent. De Week van de Integriteit gaf hopelijk een belangrijke push en heeft hopelijk veel nieuwe mensen en organisaties geïnspireerd om – met integriteit als kernwaarde – ook met de 17 doelen aan de slag te gaan.

Sandra Pellegrom, SDG Coördinator Nederland