Een onderzoek van PAN Europe en haar leden onthult een bittere waarheid: Europese burgers worden in toenemende mate blootgesteld aan cocktails van PFAS-pesticiden via hun voedsel. Deze subgroep van ‘forever chemicals’ worden opzettelijk op voedselgewassen gesproeid,  waardoor vers fruit en groenten een directe en systematische blootstellingsroute vormen voor consumenten. De bevindingen geven aanleiding tot ernstige zorgen over het milieu en de volksgezondheid. In reactie hierop roept PAN Europe dringend op tot een verbod op alle PFAS-pesticiden. In 2021 waren Nederland (27%), België (27%) en Oostenrijk (25%) de lidstaten met de hoogste besmetting van PFAS-pesticiden van hun binnenlands geteelde groenten en fruit.

De belangrijkste bevindingen van het onderzoek zijn:

  • Residuen van 31 verschillende PFAS-pesticiden werden in de EU in groenten en fruit aangetroffen tussen 2011 en 2021;
  • In de EU is in 10 jaar het aantal groenten en fruit met residuen van tenminste één PFAS-pesticide verdrievoudigd;
  • In Nederland is over een periode van 10 jaar het aantal groenten met PFAS-pesticiden met 257% toegenomen;
  • In 2021 waren in Europa geteelde vruchten zoals aardbeien (37%), perziken (35%) en abrikozen (31%) bijzonder besmet, vaak bevatten ze cocktails van drie tot vier verschillende PFAS in één vrucht;
  • In 2021 waren in Nederland geteelde andijvie (70%), komkommers (60%) en paprika’s (52%) het meest met PFAS-pesticiden besmet; 70% van in Nederland geteelde aardbeien bevatten tot 3 verschillende PFAS-pesticiden per monster;
  • Nederland en België zijn binnen de EU de belangrijkste producenten van met PFAS verontreinigd voedsel, terwijl landen als Costa Rica, India en Zuid-Afrika voor de EU de belangrijkste exporteurs zijn van voedsel met een hoog PFAS-gehalte;
  • In 2021 was in Nederland de omzet van PFAS-Pesticiden 221000 kilogram (0,221 kg per hectare landbouwareaal).

Per- en polyfluoralkylstoffen of PFAS, vanwege hun uitzonderlijke persistentie bekend als “forever chemicals”, behoren tegenwoordig tot de grootste chemische risico’s voor mens en milieu.1 Ze verontreinigen waterbronnen en hopen zich op in bodems, voedselgewassen en levende organismen, waaronder mensen. Het beperkte beschikbare bewijsmateriaal wijst op een reeks effecten op de menselijke gezondheid en het milieu die verband houden met blootstelling. Ons rapport toont aan dat de Europese landbouw bijdraagt aan deze PFAS-erfenis. PFAS zijn ofwel opzettelijk door de industrie toegevoegd aan pesticideproducten met de toevoeging van een paar fluoratomen om hun effectiviteit te verhogen, of ontstaan als afbraakbijproducten, zoals de waterverontreinigende stof trifluorazijnzuur (TFA). Boeren zijn zich er meestal niet van bewust dat ze ‘forever pesticiden’ op hun gewassen spuiten. Het staat niet vermeld op het etiket.

“Ons onderzoek onthult een opzettelijke, chronische en wijdverspreide blootstelling van Europese consumenten aan cocktails van PFAS-pesticiden in fruit en groenten” zegt Salomé Roynel, beleidsmedewerker bij PAN Europe. “Wanneer we inzoomen op de meest aangetroffen PFAS-pesticiden, is het bewijs over hun persistentie en hun toxiciteit voor de menselijke gezondheid al goed gedocumenteerd, inclusief risico’s voor ongeboren kinderen, hersenbeschadiging, verstoring van het endocriene systeem en kanker. Bovendien is het effect van pesticidenmengsels eenvoudigweg niet onderzocht”, voegt ze eraan toe.

Het feit dat de meeste residuen die in het onderzoek werden gevonden onder de maximale residu limieten (MRL’s) bleven, is reden tot bezorgdheid. Hoewel dit wettelijk verplicht is, worden MRL’s voor bestrijdingsmiddelen vastgesteld zonder de cocktaileffecten te beoordelen die het gevolg zijn van een gecombineerde blootstelling aan verschillende chemische stoffen. Dit gebrek aan aandacht voor het algehele mate van blootstelling van consumenten aan chemicaliën, betekent dat MRL’s te hoog worden vastgesteld, waardoor de risico’s worden onderschat, met name van persistente bestrijdingsmiddelen zoals PFAS.

“PFAS-pesticiden zijn absoluut niet nodig om gewassen te verbouwen. Ze zijn een gemakkelijk te vermijden bron van PFAS-vervuiling. Het in stand houden van de goedkeuring van PFAS-pesticiden in de EU leidt tot de opzettelijke blootstelling van burgers aan PFAS residuen dag na dag, ondanks de oproepen van de medische gemeenschap voor een volledige uitfasering. Ook lidstaten zoals Nederland hebben de mogelijkheid om PFAS-pesticiden niet op hun grondgebied toe te laten” zegt Margriet Mantingh, voorzitter PAN-NL.

In 2020 beloofde de EU om alle onnodige PFAS in Europa te verbieden, maar PFAS-pesticiden werden buiten het voorstel gelaten in de onjuiste veronderstelling dat ze al voldoende gereguleerd zijn onder de EU bestrijdingsmiddelenwetgeving. Ons onlangs gepubliceerde onderzoek2 heeft het tegendeel aangetoond. Angeliki Lysimachou, Hoofd Wetenschap en Beleid bij PAN Europe, benadrukt: “De goedkeuring van PFASpesticiden, die vaak in mengsels worden toegepast, benadrukt significante tekortkomingen in zowel de EU als nationale  bestrijdingsmiddelenbeoordelingen. Het toont minachting voor de EU wetgeving en staat het gebruik van pesticiden in onze voedselproductie toe, die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van mens en dier en voor het milieu. De persistentie van PFAS-pesticiden, samen met hun intrinsieke toxische eigenschappen, hadden moeten leiden tot een snel verbod”.

Het Engelstalig rapport en persbericht “TOXIC HARVEST-The rise of forever pesticides in fruit and vegetables” presenteert alle studieresultaten. Het rapport is gepubliceerd door PAN Europe, in samenwerking met Ecocity, Ecologistas en Acción, Magyar Természetvédők Szövetsége (Friends of the Earth Hongarije), Générations Futures, Global 2000 (Friends of the Earth Oostenrijk), PAN Europe, PAN Germany, PAN Netherlands en Nature & Progrès Belgique.

In het Nederlandstalig rapport “GIFTIGE OOGST“ worden voornamelijk onderzoeksresultaten gepresenteerd die op Nederland betrekking hebben. D.w.z. de ontwikkeling van residuen van PFAS-pesticiden in groenten en fruit dat in Nederland in de periode 2011-2021 is geteeld en in geïmporteerde groenten en fruit. Daarnaast onderzocht PAN-NL de ontwikkeling van de omzetcijfers van PFAS-pesticiden in Nederland in dezelfde periode.