Nederland moet verduurzamen. Onze energievoorziening, ons voedselsysteem en onze economie zullen de komende decennia fors veranderen. Ook zullen wij ons aan de klimaatverandering moeten aanpassen. Aan deze vier opgaven wordt door verschillende overheidslagen gewerkt, maar de uitvoering vindt plaats in de regio. Daar kunnen deze opgaven elkaar versterken dan wel in de weg zitten. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) heeft met als voorbeeld de Zuidwestelijke Delta verkent wat dit betekent. De Rli concludeert in zijn vandaag verschenen rapport ‘De som der delen’ niet alleen dat een samenhangende aanpak in de regio vereist is, maar ook dat dat kan helpen om de regio een positieve impuls te geven.
Realisatie duurzaamheidsopgaven nog in beginfase
De Rli heeft in de Zuidwestelijke Delta gekeken naar de vier duurzaamheidsopgaven die een grote impact op deze regio zullen krijgen: de energietransitie, de voedseltransitie, de transitie naar een circulaire economie en de aanpassing aan klimaatverandering. Deze opgaven zorgen voor grote veranderingen. Te denken valt aan: ombouw van de industrie, overgang naar grootschalige opwekking van duurzame energie, verduurzaming van de bestaande woningvoorraad en de recreatiesector, de aanleg van voorzieningen die beschermen bij hoogwater en droogte, en omschakeling naar kringlooplandbouw. In de Zuidwestelijke Delta dragen al diverse initiatieven daaraan bij. De meeste zijn echter nog kleinschalig en de resultaten ervan zijn beperkt in verhouding tot de doelen voor de lange termijn. De aanpak verkeert dus nog in de beginfase.
Nog weinig inhoudelijke samenhang tussen opgaven zichtbaar
De verduurzaming in de regio beperkt zich nu nog overwegend tot beleidsvoornemens. De inhoudelijke samenhang tussen de opgaven blijft daardoor vooralsnog betrekkelijk onzichtbaar. Zodra de realisatie op stoom komt, zal hier verandering in komen. De raad verwacht dat in de nabije toekomst steeds meer behoefte ontstaat aan een samenhangende aanpak, zowel inhoudelijk als procesmatig. Door vraagstukken goed met elkaar te verbinden zullen namelijk unieke kansen ontstaan. Zo kan bijvoorbeeld de aanpassing van een waterkering worden gecombineerd met de aanleg van een getijdecentrale. Omgekeerd kunnen er belemmeringen ontstaan, bijvoorbeeld als de realisatie van verschillende beleidsvoornemens concurreert om ruimte, geld, arbeid of politieke aandacht. Door opgaven slim te combineren kan hier bijtijds op worden ingespeeld.
Voorwaarde: samenwerking in de regio op orde
De raad constateert dat er een impuls nodig is om de slagkracht in de regio te versterken. Versnelling en opschaling in de aanpak van de opgaven is nodig. Bovendien constateert de raad dat de regio beter moet inspelen op de groeiende samenhang tussen de opgaven. Om beide voor elkaar te krijgen zullen overheden, marktpartijen, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties op regionale schaal moeten samenwerken op basis van een gedeeld perspectief.
Versterk regio’s langs vijf lijnen
Langs vijf lijnen kan een samenhangende aanpak worden bevorderd:
- Het Rijk en de regio beter met elkaar verbinden: de regio kan de duurzaamheidsopgaven niet zonder het Rijk realiseren, omgekeerd heeft het Rijk de regio daarvoor nodig. De raad pleit daarom voor een meer actieve betrokkenheid van het Rijk in de regio.
- De samenleving meer betrekken bij opgaven en oplossingen: de Rli is voorstander van een gebiedsgerichte benadering waarbij de overheid actief met burgers in dialoog gaat over mogelijke oplossingen.
- Duurzaamheidsopgaven benutten als kans voor de aanpak van specifieke regionale opgaven: verduurzaming wordt vaak gezien als een bedreiging voor de regio. De Rli constateert dat de duurzaamheidsopgaven juist een kans bieden om die eigen opgaven aan te pakken.
- Gericht werken aan innovatie en kennisopbouw voor verduurzaming: om de duurzaamheidsopgaven aan te pakken moeten kennisontwikkeling en opleidingsaanbod nauw aansluiten op het regionale arbeidsmarktbeleid.
- Ontwerpkracht gebruiken om de samenhang tussen opgaven invulling te geven: ruimtelijke verbeelding van mogelijke oplossingen helpt om de samenhang tussen opgaven in beeld te brengen.