Bureau BUITEN onderzocht ruim een kwart van de Nederlandse bedrijventerreinen op toekomstbestendigheid. In dit artikel delen wij een aantal interessante lessen op het gebied van energie, klimaatadaptatie en een gezonde werkomgeving. De conclusie is dat er vaak met relatief kleine stappen al winst te behalen is.

Energie, klimaat en circulaire economie op bedrijventerreinen

Bedrijventerreinen leveren een belangrijke economische bijdrage voor de Nederlandse economie. Maar de economische activiteiten op de terreinen zorgen ook voor een flink energieverbruik: in 2016 verbruikten de bedrijventerreinen maar liefst 700 petajoule energie. Dat is 22,3% van het Nederlandse energieverbruik[1]. De industrie – vooral geconcentreerd op de bedrijventerreinen – is verantwoordelijk voor zo’n 21,5% van de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen.[2]

Ook blijkt uit onderzoek dat bedrijventerreinen de warmste plekken van Nederland zijn[3], waarbij zij een stevig hitte-eiland effect veroorzaken voor de omliggende gebieden. Tot slot spelen bedrijventerreinen een belangrijke rol in de circulaire economie (circa 14% van de banen is te linken aan de circulaire economie). Verduurzamingsmaatregelen op bedrijventerreinen dus kunnen flink bijdragen aan het halen van onze circulaire en klimaatdoelen; bovendien kan daarmee een prettiger en gezondere werkomgeving ontstaan.

Onderzoek naar toekomstbestendige bedrijventerreinen

Bureau BUITEN deed onderzoek naar de toekomstbestendigheid op ruim een kwart van de bedrijventerreinen in Drenthe, Overijssel, Gelderland, Zuid-Holland en de regio Zwolle. Vanuit de pijler ‘Duurzaam en Gezond’ in het onderzoek komen enkele belangrijke lessen naar voren die gemeenten, provincies, ondernemersverenigingen, pandeigenaren en parkmanagers kunnen helpen bij het verduurzamen van hun werklocatie(s). We lichten er drie lessen en adviezen uit.

  1. Energie: werk aan uitbreiding netcapaciteitén aan lokale oplossingen

 Op 44% van de onderzochte terreinen is nog geen gebruik gemaakt van SDE (of SDE+/SDE++)-subsidies (Stimulering duurzame energieproductie en klimaattransitie) voor duurzame energieproductie. Op het eerste oog ligt daar nog veel potentie: de SDE-subsidies verkorten de terugverdientijd van energiegerelateerde investeringen drastisch, dus het zou logisch zijn als daar op veel meer plekken gebruik van wordt gemaakt.  Een veelgehoorde beperking voor het realiseren van lokaal productievermogen is de beperkte netcapaciteit, die het lastig kan maken elektriciteit terug te leveren aan het net. Ons onderzoek bevestigt deze constatering. Toch zien we ook dat er terreinen zijn waar nog netcapaciteit beschikbaar is, maar nog geen gebruik is gemaakt van SDE-subsidies.

Daarbij hoeft netcapaciteit niet altijd een beperking te zijn. Direct, lokaal, ‘off-grid’ gebruik van de elektriciteit door ondernemers zelf, hun buurondernemers of naastgelegen woonwijk, hoeft niet via het net te lopen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Nijmegen, waar Liander, Lidl en Van der Valk samenwerken om stroomoverschotten en -tekorten op te vangen via onder andere lokale energieopslag in de vorm van een batterij.

  1. Klimaatadaptatie: nog lang niet overal ingeburgerd

Het aanleggen van wadi’s en het realiseren van groenblauwe daken kunnen flinke ingrepen zijn, die niet altijd op korte termijn technisch of ruimtelijk in te passen zijn op bestaande bedrijventerreinen. Relatief eenvoudige ingrepen, die ook gekoppeld kunnen worden aan gepland ‘regulier’ onderhoud kunnen echter al veel opleveren. Onze schouw van een kwart van alle Nederlandse bedrijventerreinen laat zien dat terreinen vaak nog onnodig zijn versteend. Gebruik maken van halfopen verharding op parkeerplaatsen en het afkoppelen van hemelwater, of daken vernieuwen met witte dakbedekking, zijn kleine en relatief goedkope stappen, die al veel profijt opleveren.

 

  1. Gezonde werkomgeving gaat óók om ruimte voor werknemers

Bij een gezonde werkomgeving spelen diverse factoren een rol, waaronder het percentage groen, uitstoot van schadelijke stoffen en voorzieningen voor langzaam verkeer. We zien dat slechts op 16% van de onderzochte terreinen goede tot zeer goede mogelijkheden zijn voor voetgangers, en op 21% van de terreinen geldt dat voor fietsers. Dit kan voor onveilige verkeerssituaties zorgen, maar is ook op een breder vlak van belang. Zo zijn goede mogelijkheden voor een verfrissende lunchwandeling op een minderheid van terreinen aanwezig. Bovendien is de (e-)fiets steeds vaker een belangrijk vervoersmiddel voor woon-werkverkeer. Toch ontbreken op bijna 80% van de terreinen specifieke voorzieningen voor fietsers en voetgangers.

Aan de slag

Het is van groot belang inzicht te krijgen in wat landelijk, provinciaal en regionaal de opgaven zijn om bedrijventerreinen duurzamer en gezonder te maken. De drie genoemde lessen zijn slechts voorbeelden van wat er uit ons onderzoek komt. Naast data- en praktijkonderzoek uitvoeren is het vervolgens wel belangrijk de uitkomsten te koppelen aan de dagelijkse praktijk. De resultaten laten namelijk zien dat alleen een subsidieregeling aanbieden (zoals SDE-subsidies) nog niet voldoende is om ervoor te zorgen dat ondernemers maximaal aan de slag gaan met deze toekomstbestendigheidsopgaven.

Wat kan helpen?

Denk aan het creëren van de juiste voorwaarden waarmee ondernemers en pandeigenaren toch tot investeren overgaan, of het integraal werken door gemeenten waardoor klimaatadaptatie ook wordt ingeburgerd in de afdelingen openbare ruimte of economie. Het onder de aandacht brengen van de regeling, ontzorgen van ondernemers en pandeigenaren, en hen inzicht laten krijgen in wat maatregelen op kunnen leveren zijn minstens zo belangrijk. Dat laten onze praktijkervaringen in onder andere Ede en Enschede ook zien.

Door Jaap Meijs, Rutger van Raalten en Miles Copping van Bureau BUITEN

[1] https://stadszaken.nl/artikel/2377/bedrijventerreinaanpak-loont-meer-dan-wijkaanpak#:~:text=Het%20totale%20energieverbruik%20van%20bedrijventerreinen,alle%20Nederlandse%20huishoudens%20bij%20elkaar.

[2] https://www.ce.nl/publicaties/download/2865 CE Delft, 2019

[3] https://www.bnr.nl/nieuws/bouw-woningmarkt/10349859/bedrijventerreinen-allerwarmste-plekken-van-nederland