De Europese Commissie heeft op grond van de EU-staatssteunregels een Nederlandse regeling van 1,2 miljard EUR (NIKI) goedgekeurd om bedrijven te ondersteunen die inspanningen leveren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen gedurende de volledige levenscyclus. Emissies gedurende de levenscyclus zijn de totale emissies die aan een product (of dienst) kunnen worden toegeschreven, van de winning en verwerking van grondstoffen tot de vervaardiging van het product, het vervoer en het beheer aan het einde van de levensduur. De steun zal worden toegekend aan projecten die over het geheel genomen het grootste milieuvoordeel opleveren tegen de laagste kosten voor de belastingbetaler. Daarbij wordt gekeken naar de volledige levenscyclus van het product.

De NIKI-regeling introduceert voor het eerst concurrentie tussen projecten voor directe decarbonisatie en projecten op het gebied van hulpbronnenefficiëntie en circulariteit in een staatssteunmaatregel. Projecten voor directe decarbonisatie leiden tot een vermindering van emissies voornamelijk door de productieprocessen koolstofvrij te maken. Projecten op het gebied van hulpbronnenefficiëntie en circulariteit leveren voornamelijk reducties op door gebruik te maken van secundaire of biogebaseerde grondstoffen in plaats van primaire of fossiele grondstoffen. De regeling wil bijdragen tot de decarbonisatiedoelstellingen van Nederland, in overeenstemming met de politieke beleidslijnen van de Europese Commissie voor 2024-2029, waarin ook wordt opgeroepen tot een meer circulaire en veerkrachtige economie.

De Nederlandse regeling

De NIKI-regeling staat open voor bedrijven van eender welke omvang die in Nederland actief zijn in productie, afvalbeheer en sanering. Om in aanmerking te komen, moet elk project in staat zijn de broeikasgasemissies gedurende de levenscyclus met ten minste 100 000 ton te verminderen.

De ondersteunde projecten zullen worden geselecteerd en het steunbedrag zal worden vastgesteld na een open en concurrerende biedprocedure, op basis van het laagste gevraagde steunbedrag per ton verminderde CO2-equivalentuitstoot. De regeling is technologieneutraal.

Gedurende de vijfjarige looptijd van de NIKI-regeling is de Nederlandse regering van plan één inschrijvingsronde (aanbesteding) per jaar te organiseren.

Beoordeling door de Commissie

De Commissie heeft de regeling getoetst aan de EU-staatssteunregels, met name artikel 107, lid 3, punt c), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), dat de lidstaten de mogelijkheid biedt om de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische activiteit onder bepaalde voorwaarden te ondersteunen, en de richtsnoeren klimaat-, milieu- en energiesteun van 2022.

Dit is de eerste staatssteunregeling waarin projecten in het kader van de afdelingen 4.1 en 4.4 van de richtsnoeren klimaat-, milieu- en energiesteun worden samengevoegd, die volgens een gezamenlijke concurrerende biedprocedure worden geselecteerd. Afdeling 4.1 heeft betrekking op steun voor de reductie en verwijdering van broeikasgasemissies. Afdeling 4.4 heeft betrekking op steun voor hulpbronnenefficiëntie en voor de transitie naar een circulaire economie.

Daarbij is de Commissie tot de volgende bevindingen gekomen:

  • De regeling is noodzakelijk en passend om de industriële decarbonisatie van de onder de regeling vallende sectoren te ondersteunen.De regeling heeft een stimulerend effect, aangezien de begunstigden de betrokken investeringen niet zouden uitvoeren zonder overheidssteun.
  • Nederland heeft voldoende waarborgen ingevoerd om ervoor te zorgen dat de regeling een beperkte impact op de mededinging en het handelsverkeer binnen de EU heeft.

De Commissie heeft ook het volgende vastgesteld:

  • De begunstigden worden geselecteerd volgens een open, transparante en niet-discriminerende biedprocedure;
  • Er zal steun worden verleend aan ondernemingen voor de uitvoering van projecten die de hoogste uitstootvermindering van CO2-equivalent per euro bereiken.
  • Zo worden de overheidsuitgaven tot een minimum beperkt en worden tegelijkertijd klimaatvriendelijke investeringen gestimuleerd;
  • De regeling bevat een terugvorderingsmechanisme waarmee onverwachte winsten die hoger zijn dan de door de begunstigde verwachte opbrengsten, gedeeltelijk door Nederland kunnen worden teruggevorderd.
  • De steun zal positieve effecten, onder meer voor het milieu, hebben die groter zijn dan eventuele negatieve effecten ten gevolge van concurrentieverstoring.
  • Op basis hiervan heeft de Commissie, op grond van de EU-staatssteunregels, de Nederlandse regeling goedgekeurd.

Achtergrond

De richtsnoeren klimaat-, milieu- en energiesteun bieden houvast over de vraag hoe de Commissie de verenigbaarheid beoordeelt van steunmaatregelen voor milieubescherming (waaronder klimaatbescherming) en energie die op grond van artikel 107, lid 3, punt c), VWEU moeten worden aangemeld. De niet-vertrouwelijke versie van het besluit komt, zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, onder zaaknummer SA.103901 beschikbaar in het staatssteunregister op de website van DG Concurrentie van de Commissie. Een overzicht van de recentste staatssteunbesluiten die op internet en in het EU-Publicatieblad zijn gepubliceerd, is te vinden in de elektronische nieuwsbrief Competition Weekly e-News..

“De vandaag goedgekeurde NIKI-regeling zal projecten ondersteunen die de broeikasgasemissies van industriële productieprocessen in Nederland aanzienlijk zullen terugdringen. Zij zal bijdragen tot de doelstelling van de EU om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken en er tegelijkertijd voor zorgen dat potentiële concurrentieverstoringen tot een minimum worden beperkt.” – Teresa Ribera, uitvoerend vicevoorzitter voor een Schone, Rechtvaardige en Concurrerende Transitie