De Hogere Rechtbank van Hamm heeft vandaag rechtsgeschiedenis geschreven. In een uitspraak in de civiele zaak die de Peruaanse berggids Saúl Luciano Lliuya had aangespannen tegen de Duitse energiegigant RWE, bevestigden de rechters dat grote uitstoters onder het Duitse burgerlijk recht aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de gevolgen van klimaatverandering.
Hoewel de rechtbank de specifieke claim afwees – het overstromingsrisico voor Luciano Lliuya’s huis was onvoldoende hoog – bevestigde de uitspraak voor het eerst dat grote uitstoters onder het Duitse burgerlijk recht aansprakelijk kunnen worden gesteld voor risico’s als gevolg van klimaatverandering. Dit schept een juridisch precedent met verstrekkende gevolgen, dat mogelijk van invloed is op vergelijkbare zaken in landen zoals Zwitserland en België, en van toepassing is in andere rechtsgebieden zoals het Verenigd Koninkrijk, Nederland, de VS of Japan.
Ondanks het feit dat de rechtbank de door de eiser gepresenteerde wetenschappelijke beoordelingen niet heeft gevolgd, verandert de uitspraak de situatie in klimaatrechtszaken en de rechten van degenen die door de klimaatcrisis worden getroffen.
Dr. Roda Verheyen, advocaat van Luciano Lliuya: “Voor het eerst in de geschiedenis heeft een hogere rechtbank in Europa geoordeeld dat grote uitstoters verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de gevolgen van hun broeikasgasemissies. Het Duitse burgerlijk recht is van toepassing in de context van de klimaatcrisis. Het is waar dat de rechtbank zelf het overstromingsrisico voor mijn cliënt niet voldoende hoog achtte. Maar één ding is duidelijk: de uitspraak van vandaag is een mijlpaal en zal de klimaatrechtszaken tegen fossiele-brandstofbedrijven, en daarmee de wereldwijde afbouw van fossiele brandstoffen, een impuls geven. De eiser is de Duitse rechtbanken dankbaar voor de ernst waarmee zijn zaak is behandeld.”
Saúl Luciano Lliuya: “Vandaag hebben de bergen gewonnen. Mijn zaak heeft het wereldwijde debat over wat rechtvaardigheid betekent in een tijdperk van klimaatcrisis een andere wending gegeven, en dat maakt me trots. Deze uitspraak laat zien dat de grote vervuilers die het klimaat aanjagen eindelijk juridisch aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de schade die ze hebben veroorzaakt. Ik ben natuurlijk teleurgesteld dat de rechtbank tot een andere conclusie is gekomen dan de gletsjerwetenschappers die deze regio al tientallen jaren bestuderen en van mening zijn dat mijn huis gevaar loopt. We krijgen voorlopig geen steun van RWE om ons te beschermen tegen het overstromingsrisico. Maar deze zaak ging nooit alleen over mij. Het ging over al die mensen die, net als wij in Huaraz, al leven met de gevolgen van een crisis die we niet zelf hebben veroorzaakt. Deze uitspraak opent de deur voor anderen om rechtvaardigheid te eisen.”
Grote uitstoters lopen nu een groot financieel risico
Christoph Bals, Chief Policy Officer bij Germanwatch: “We zijn er trots op dat we Saúl en de inwoners van Huaraz hebben ondersteund bij het bereiken van deze belangrijke uitspraak. Het geeft een krachtig signaal af: de druk op het bedrijfsmodel voor fossiele brandstoffen is toegenomen. Voor grote uitstoters betekent de uitspraak van vandaag dat de financiële markten de risico’s die verbonden zijn aan hun broeikasgasemissies opnieuw moeten beoordelen. Beleidsmakers moeten snel handelen en ervoor zorgen dat grote uitstoters betalen voor de schade die ze veroorzaken en de kosten van de bescherming van gemeenschappen, in overeenstemming met het principe ‘de vervuiler betaalt’. Dat zou de meest effectieve manier zijn om Saúl en de inwoners van Huaraz te helpen.”
Klaus Milke, voorzitter van de raad van bestuur van Stiftung Zukunftsfähigkeit, voegt eraan toe: “We zijn verheugd dat we de eiser vanaf het begin hebben kunnen steunen. Het was een lange weg, maar elke stap was de moeite waard. Saúl heeft juridische geschiedenis geschreven. Zijn rechtszaak heeft de bescherming van de lokale bevolking al verbeterd ten opzichte van tien jaar geleden. We zullen nu bekijken hoe we Saúl en de mensen daar kunnen blijven steunen bij het beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.”
De milieu- en ontwikkelingsorganisatie Germanwatch ondersteunde de rechtszaak met pers- en pr-werk. Stiftung Zukunftsfähigkeit dekte de kosten van de deskundigenadviezen, juridische kosten en de rechtszaak en heeft ook om donaties gevraagd. Saúl Luciano Lliuya had de advocaat-, deskundige- en proceskosten niet kunnen betalen zonder deze steun.
Vonnis met gevolgen buiten Duitsland
Omdat vergelijkbare wettelijke bepalingen in andere landen bestaan, reiken de gevolgen van deze uitspraak veel verder dan Duitsland. Met de vooruitgang in de klimaatwetenschap en een groeiend aantal precedenten zouden rechtbanken wereldwijd wel eens snel kunnen volgen. Mede geïnspireerd door de rechtszaak van Saúl Luciano Lliuya, is er wereldwijd een toenemend aantal rechtszaken over klimaatzaken. In meer dan 60 gevallen worden vervuilers momenteel aangeklaagd voor hun rol in de klimaatcrisis. Meer dan de helft daarvan is rechtstreeks gericht tegen fossiele-brandstofbedrijven. Onderzoek suggereert dat 25 van ’s werelds grootste olie- en gasbedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld voor tot wel 20 biljoen dollar aan klimaatschade door hun uitstoot tussen 1985 en 2019.
