In de Tweede Kamer staat de rol van duurzaamheidskeurmerken op de agenda. Volgens Minister Kaag helpen ze bij het in kaart brengen en vergelijken van inspanningen van bedrijven voor verduurzaming. De minister roept consumenten op in keurmerken te vertrouwen, want alleen dan hebben ze effect. Maar welk effect mogen we verwachten? En zijn keurmerken en certificering nog wel het beste middel?

Keurmerken hebben de afgelopen jaren veel in beweging gebracht. Ze gaven consumenten en inkopers de mogelijkheid om zonder veel inspanning een keus te maken voor producten die rekening houden met sociale en milieueffecten. Een goed begin. Zeker in een tijd dat klimaat en sociaal onrecht in productieketens nog niet op de kaart stonden.

Maar tijden zijn veranderd. We weten inmiddels veel meer over de impact van productie op het klimaat. En ongelijkheid in productieketens is nu beter in beeld te brengen. En aan te pakken door ICT-oplossingen, zoals block chain en moderne communicatiemiddelen.

Remmende werking

De keurmerken en certificaten die eerder de weg hebben vrijgemaakt voor verduurzaming hebben nu een remmende werking. Consumenten en inkopers stellen zich tevreden met een stempel op de verpakking, terwijl dat keurmerk vaak vooral iets zegt over de (minimale) voorwaarden waaraan een producent moet voldoen. Het zegt niks over de inspanningen die nodig zijn om een keten of sector werkelijk sociaal en klimaatneutraal te maken. Bovendien is het voeren van een keurmerk duur en veel ingewikkelder dan veel mensen zich realiseren.

Koffie is te goedkoop

Neem de koffiesector. Gecertificeerde koffie is er in vele soorten en tegen uiteenlopende prijzen. Boeren betalen voor die certificering. Geld dat ze niet kunnen investeren in hun bedrijf. Vaak wordt die investering niet terugverdiend, wanneer een groot deel van de gecertificeerde koffie door gebrek aan vraag noodgedwongen als gewone koffie wordt verkocht. En zelfs als het als gecertificeerde koffie wordt verkocht, weten grote bedrijven – met grote inkoopvolumes en dus macht – bodemprijzen af te dwingen.

Net als bij veel voedsel geldt: koffie is te goedkoop. Veel te goedkoop, ook mét een keurmerk. Te goedkoop voor een degelijk bestaan van boeren en al helemaal te goedkoop om serieus in klimaat en biodiversiteit te investeren bij de productie. De huidige keurmerken gaan daar weinig aan veranderen. Daarmee zijn we enkel iets minder snel op weg naar de afgrond.

Wat dan wel?

We moeten uitgaan van de werkelijke kosten voor duurzame en sociale koffieproductie en niet enkel kijken naar de – al tijden veel te lage – marktprijs die op de New York Stock Exchange wordt bepaald. Wanneer een bedrijf gecertificeerde koffie aanbiedt zonder de werkelijke prijs in acht te nemen, valt er iets uit te leggen. En juist dat gaat ons helpen. Transparantie over waar je als bedrijf staat en waar je naartoe op weg bent. Die transparantie moet door klanten, politici en beleidsmakers worden beloond.

Gelukkig zien we hierin steeds meer initiatieven. Ik zit daar zelf midden in. Samen met een groep van zo’n twintig koffiebedrijven verken ik namens MVO Nederland de mogelijkheden voor radicale transparantie. Met onder meer Peeze, Simon Levelt, Moyee Coffee, Blanche Dael en Bocca hebben we het in de Futureproof Coffee Collective over de inkoopprijs van koffie, duurzaamheidsuitdagingen bij producenten en wat het iedereen in de keten zou kosten om die uitdagingen te tackelen.

Over de Futureproof Coffee Collective

De koffiebedrijven in dit collectief bekijken samen wat er nodig is voor een toekomstbestendige sector. Die samenwerking is uniek in zo’n concurrerende markt. Maar bedrijven weten dat het nodig is. Dat we er met keurmerken, certificering en individuele projecten niet komen. Zij willen weten: wat kost het om deze sector echt duurzaam te maken en wie betaalt dat?

Zij schuilen niet achter bestaande keurmerken maar gaan met de billen bloot door de werkelijke prijs van hun koffie te berekenen. Ze maken de weg vrij voor nieuwe vormen van transparantie en eerlijke communicatie over de noodzakelijke investeringen in voedselketens. Dan wordt de ook meerwaarde van keurmerken – of juist het gebrek daaraan – duidelijk en hebben consumenten en inkopers echt iets te kiezen.

Bekijk hier de video die we voor de Futureproof Coffee Collective maakten: Als je meer wilt weten over wat we samen met bedrijven doen, neem contact met me op of reageer hieronder.

Meine van der Graaf, business developer MVO Nederland