De toenemende vraag naar plastics in hoogwaardige toepassingen zoals levensmiddelenverpakkingen, auto-onderdelen of synthetisch textiel vereist een structurele verandering over de gehele keten. In de whitepaper ‘From #plasticfree to future-proof plastics | How to use plastics in a circular economy’ hebben onderzoekers van TNO en het Duitse instituut Fraunhofer UMSICHT vier strategische benaderingen uitgewerkt die inzicht moeten geven in hoe dit toekomstscenario eruit zou kunnen zien. Beide organisaties starten ook het ‘European Circular Plastics Platform – CPP’ gericht op het wegnemen van bestaande belemmeringen en het delen van veelbelovende oplossingen. 

Een veelzijdig, goedkoop en licht materiaal met uitstekende barrière-eigenschappen: dat is plastic. Naast de praktische voordelen die plastics bieden leiden de productie en het gebruik van plastics ook tot CO2 emissies, het ontstaan van microplastics, uitputting van fossiele grondstoffen en afhankelijkheid van import. Tegelijkertijd zijn de alternatieven zoals glazen verpakkingen niet altijd beter. Vaak zijn ze slechter voor het milieu of hebben ze minder goede producteigenschappen. “Dus zowel wetenschappelijk als maatschappelijk gezien zitten we in een spagaat: we kunnen plastics niet op dezelfde manier blijven gebruiken, maar we kunnen ook niet zonder”, aldus Manfred Renner, hoofd van Fraunhofer UMSICHT. “We moeten plastics op een nieuwe, duurzame manier gaan ontwerpen en gebruiken.”

Impact plastic tijdens hele levenscyclus

Onderzoekers van TNO en Fraunhofer UMSICHT hebben een whitepaper geschreven als uitgangspunt voor de transformatie van de productie en het gebruik van plastics. Hierin gaan ze na hoe de perspectieven en waarden van alle stakeholders met elkaar kunnen worden verenigd, en welke mogelijkheden huidige en toekomstige technologieën bieden. Ook kijken ze naar de functionele eigenschappen van het beoogde product en vergelijken deze met alternatieve producten zonder plastics. De impact op diverse sociale, economische en milieu-aspecten tijdens de gehele levenscyclus wordt ook beschreven. Op die manier kan op een systematische wijze worden beoordeeld en besloten of en hoe plastics kunnen worden gebruikt of vervangen.

Strategieën voor de circulaire economie

De onderzoekers hebben vier strategische benaderingen beschreven voor de transformatie van de huidige, grotendeels lineaire kunststofeconomie tot een volledig circulaire toekomst: Narrowing the Loop, Operating the Loop, Slowing the Loop en Closing the Loop. De eerste stap bij Narrowing the Loop zou volgens de onderzoekers moeten bestaan uit het verminderen van de hoeveelheid materiaal die in een circulaire economie wordt ingezet. Bij Operating the Loop draait het om het gebruik van duurzame energie, het zoveel mogelijk beperken van materiaalverlies en het duurzaam inkopen van grondstoffen. Slowing the Loop omvat maatregelen om de gebruiksduur van materialen en producten te verlengen. En ten slotte moeten in het kader van Closing the Loop strenge eisen worden gesteld aan het inzamelen, sorteren en recyclen van plastics.

Onder elk van de vier benaderingen vallen afzonderlijke strategieën. Maar de strategieën die onder Operating the Loop vallen (de zogenaamde O-strategieën) moeten parallel en zo volledig mogelijk worden toegepast. Volgens de onderzoekers gaat het bij de strategieën op de andere gebieden (R-strategieën) om een complex proces: “Meestal kan er voor een bepaald product of bepaalde dienst uit meer dan één R-strategie worden gekozen. Daarbij moeten de haalbaarheid en impact van de verschillende strategieën zorgvuldig worden afgewogen, rekening houdend met de status quo en de verwachte veranderingen”, legt Jürgen Bertling van Fraunhofer UMSICHT uit. De projectpartners hebben daarom – uitgaande van het concept ‘afvalhiërarchie’ – een leidraad voor prioritering ontwikkeld.

Maatregelen

Een holistische verandering zoals wij die voor ogen hebben, kan alleen slagen als wetenschap, bedrijfsleven, politiek en burgers uit allerlei sectoren samenwerken. “Dit impliceert diverse, soms vrij drastische veranderingen op vier verschillende niveaus: wet- en regelgeving en beleid, samenwerking in de circulaire keten, ontwerp en ontwikkeling, en onderwijs en voorlichting. Innovaties op het gebied van ontwerp en ontwikkeling omvatten bijvoorbeeld het zuurstofrijker maken van polymeren met behulp van biomassa en CO2. De huidige recyclingtechnologieën moeten worden verbeterd om ervoor te zorgen dat recycling op grotere schaal én hoogwaardiger kan plaatsvinden”, vertelt Jan Harm Urbanus senior onderzoeker van TNO.

Hands-on platform voor sectoroverschrijdende samenwerking

“Daarom is een volgende stap van TNO en Fraunhofer UMSICHT om een hands-on platform te ontwikkelen voor plastics in een circulaire economie: het Europese Circular Plastics Platform – CPP“, aldus Esther van den Beuken, Principal Consultant bij TNO. Dit biedt bedrijven en organisaties de kans om samen bestaande obstakels in kaart te brengen en te werken aan veelbelovende oplossingen voor een circulaire kunststofeconomie. Het platform zal praktijkgerichte workshops organiseren over allerlei plasticgerelateerde onderwerpen net als rondetafelgesprekken over actuele kwesties en mogelijkheden voor deelname aan omnibusonderzoek naar urgente technische uitdagingen. Er zullen regelmatig bijeenkomsten in het Duits-Nederlandse grensgebied en/of online plaatsvinden. Het belangrijkste doel is een omslag teweeg te brengen bij het publiek én bij het bedrijfsleven.