Familiebedrijven kunnen een sleutelrol spelen in de duurzaamheidstransitie. Door hun regionale worteling, langetermijnvisie en sterke familiewaarden beschikken zij over unieke eigenschappen om het verschil te maken. Om als familiebedrijf deze koppositie ook echt te kunnen pakken, moet worden voldaan aan een aantal criteria, zo blijkt uit nieuw onderzoek van Maastricht University, AFAS Software en BDO Accountants & Adviseurs. Dit is zowel voor de continuïteit van het familiebedrijf van groot belang maar ook voor de uitdagingen waar we voor staan in de maatschappij.

Uit onderzoek onder 165 Nederlandse familiebedrijven blijkt dat 30% van de familiebedrijven ESG-doelstellingen actief meenemen in hun strategie. Veel van deze bedrijven gelden als koplopers: ze zijn gedreven om ecologische innovatie te stimuleren en zien duurzaamheid als een vanzelfsprekend onderdeel van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Koplopers kijken verder dan hun eigen erf

Wat deze koplopers anders maakt, is hun manier van denken. Ze voelen zich verantwoordelijk voor de toekomst van het bedrijf én de volgende generaties. Dat gaat verder dan alleen winst maken; het is ook een morele keuze. Koplopers kijken bovendien verder dan hun eigen onderneming. Ze betrekken leveranciers en klanten actief bij hun duurzaamheidsdoelen en stimuleren duurzaam gedrag in de hele keten. In deze bedrijven wordt duurzaamheid niet top-down ‘uitgerold’, maar breed gedragen door familie, management en medewerkers. Vaak gaan ze zelfs nog een stap verder: met hun stewardship mindset inspireren ze individuen en bedrijven buiten hun waardeketen tot het zetten van duurzame stappen.

Hoewel duurzaamheid voor veel familiebedrijven al vanzelfsprekend onderdeel is van goed ondernemerschap, schort het nog regelmatig aan een gedeelde strategische koers. “Zonder gedeelde visie of overtuiging binnen de familie én onder medewerkers blijft duurzaamheid te vrijblijvend”, stelt prof. dr. Anita van Gils van Maastricht University. “Het zou goed zijn als familiebedrijven nog meer de samenwerking hierin opzoeken. Omdat een groot deel van de onderzochte familiebedrijven lid is van een branchevereniging, ligt daar een voor de hand liggende quick win om duurzaamheid structureel te verankeren.”

Duurzaamheid kansrijk voor familiebedrijven

Volgens Arnold Mars (CFO bij AFAS Software) is duurzaamheid bij familiebedrijven geen losstaand project, maar “een logisch onderdeel van goed ondernemerschap. Dat zie je ook terug in de praktijk: ze trekken makkelijker jong talent aan dat op zoek is naar werkgevers met een duidelijke maatschappelijke missie. Daarnaast hebben duurzaamheidsinspanningen een positief effect op zowel de reputatie van het bedrijf als de relatie met klanten, wat onderaan de streep leidt tot betere resultaten.”

Groene generatiekloof

Naast de huidige generatie ondernemers speelt ook de zogenoemde ‘Next-Gen’ – de potentiële opvolgers binnen het familiebedrijf – een steeds belangrijkere rol. Deze jonge generatie ziet het familiebedrijf overall als minder ‘groen’ dan hun voorgangers maar zien ook dat familiebedrijven een grote rol kunnen spelen binnen de duurzaamheidstransitie. “Dit biedt families een kans om de volgende generatie verder te enthousiasmeren voor het familiebedrijf, daar waar opvolging geen vanzelfsprekendheid meer is. We zien in de praktijk mooie voorbeelden van enthousiaste jonge generaties, die echt het verschil willen maken door juist de handschoen op te pakken binnen het familiebedrijf”, aldus Joost Vat, partner bij BDO Accountants & Adviseurs.

Belangrijkste inzichten

De belangrijkste inzichten uit het onderzoek zijn:

1. Duurzaamheid zit in het bloed

Familiebedrijven hebben van oudsher hun focus op de lange termijn. Ze kijken verder dan de volgende kwartaalcijfers, ook als het gaat om investeringen. Daarnaast zijn familiebedrijven vaak diep verankerd in de regio en zich bewust van hun sociaal- maatschappelijke rol, ook op het gebied van duurzaamheid.

2. Grote verschillen

Familiebedrijven verschillen sterk in hun aanpak van duurzaamheid. Sommige lopen duidelijk voorop – de koplopers. Zij pakken duurzaamheid systematisch aan. De volgers zijn nog zoekende of zetten kleine(re) stappen.

3. Koplopers kijken verder dan hun eigen erf

De bedrijven uit dit onderzoek, die significant hoger scoren op duurzaamheidscriteria, hebben duurzaamheid onderdeel gemaakt van hun strategie. Ze richten zich niet alleen op hun eigen product en bedrijfsvoering, maar kijken naar de hele waardeketen, dus ook naar duurzaamheid bij toeleveranciers en klanten. Vaak gaan ze zelfs nog een stap verder: met hun stewardship mindset inspireren ze individuen en bedrijven buiten hun waardeketen tot het zetten van duurzame stappen.

4. Duurzaamheid loont

Duurzaamheidsinspanningen hebben een positief effect op zowel als de reputatie van het bedrijf, de positie op de arbeidsmarkt en de relatie met klanten. Alle drie leiden ze onderaan de streep tot betere resultaten.

5. Energiebesparing en afvalreductie krijgen vaak prioriteit

Er is de afgelopen jaren door veel familiebedrijven geïnvesteerd in energiebesparing en het terugdringen van de afvalstromen. De motivatie hiervoor is voor een deel financieel. De gestegen energiekosten maakten dat financiële en duurzaamheidsdoelstellingen elkaar de afgelopen jaren overlapten.

6 Uitdagingen op CO2-reductie, waterbesparing en mobiliteit

Er is nog een wereld te winnen wat betreft het terugdringen van CO2-emissie in de waardeketen, het bevorderen van waterrecycling en het stimuleren van minder belastende vormen van woon-werkverkeer van werknemers. Grote familiebedrijven met meer dan 250 medewerkers zijn voortvarender en nemen al wel stappen op dit gebied. “Er zijn ook familiebedrijven die al jaren vrijwillig rapporteren’’

7. Wat aandacht krijgt groeit

Bedrijven die een of meerdere duurzaamheidsmanagers aanstellen, scoren significant beter op vrijwel alle gemeten duurzaamheidscriteria. Toch heeft slechts 25 procent van de bedrijven een of meerdere duurzaamheidsmanager(s) aangesteld. Daar valt winst te behalen.

8 Groene generatiekloof

De Next-Gen ziet het familiebedrijf overall als minder ‘groen’ dan de leidende generatie. Tegelijkertijd beoordelen ze het familiebedrijf juist hoger op specifieke thema’s zoals milieugerichte activiteiten, groene identiteit en circulariteit. Ze zijn kritischer, leggen de lat hoger en kijken met een toekomstgerichte blik naar duurzaamheid.

9. Onzekerheid over criteria rapportageverplichting

Van de 27 familiebedrijven in het onderzoek, die in 2025 formeel moesten rapporteren over hun duurzaamheidsbeleid binnen de CSRD-richtlijn, hebben 11 dat ter voorbereiding in 2024 al gedaan. Inmiddels is de rapportageverplichting door Brussel uitgesteld naar 2027. Een voorstel tot versobering van de criteria ligt nu voor bij het Europees Parlement. Er zijn ook familiebedrijven die al jaren vrijwillig rapporteren. Ze willen stakeholders graag laten zien hoe goed ze bezig zijn.

Over het onderzoek

De publicatie is gebaseerd op onderzoek van Maastricht University onder leiding van professor Anita Van Gils. Er is onderzocht waar familiebedrijven momenteel staan als het gaat om ecologische duurzaamheid. In totaal namen 165 bedrijven deel aan het onderzoek, variërend van grote ondernemingen met meer dan 250 werknemers tot kleinere familiebedrijven met slechts enkele tientallen medewerkers. 44 personen beantwoordden een Next-Gen (generatie van (potentiële) opvolgers) vragenlijst. Daarnaast werden diepte-interviews afgenomen bij 15 directeuren en managers bij 11 familiebedrijven.

 

V.l.n.r.: Arnold Mars (AFAS Software), prof. dr. Anita van Gils (Maastricht University), Joost Vat (BDO Accountants & Adviseurs)