De klimaatcrisis is ook een gezondheidscrisis. Door veranderingen in het klimaat nemen gezondheidsproblemen toe. Daarnaast draagt de zorg zelf bij aan de klimaatcrisis. De spoedeisende hulp (SEH) en intensive care (IC) zijn afdelingen die opvallen door hun relatief hoge energie-, materialen- en grondstoffengebruik. Goede reden om het gebruik op deze afdelingen onder de loep te nemen. Dit leidde tot het onderzoek ‘Groene keuzes in de acute intensieve zorg’ van Ziekenhuis CWZ en Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).

Grote urgentie

Jemaine Knol, IC-verpleegkundige: ‘Het is indrukwekkend wat een patiënt op de IC aan zakken met afval en was produceert op een dag. In het ziekenhuis merk ik dat het soms een uitdaging is om de balans te vinden tussen veiligheid, financiën en duurzaamheid.’ Sivera Berben, lector Acute Intensieve Zorg, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), vult aan: ‘7.3 % van de hele CO₂-uitstoot wordt veroorzaakt door de gezondheidszorg. Dat is net zoveel als Tata Steel en de kolenindustrie in de Eemshaven samen. Dat is echt substantieel. We gebruiken teveel bronnen, waardoor er een enorme urgentie ontstaat. Op deze manier is er voor de toekomstige generaties niet voldoende zorg meer mogelijk.’ Daarom moet er meer aandacht komen voor de impact van de zorg op het klimaat.

Verpleegkundigen nodig bij verduurzaming

CWZ geeft duurzaamheid vorm samen met adviseur duurzaamheid Twan Joosten. ‘Ik help het ziekenhuis met het verduurzamen van het gebouw en de (zorg)processen. Daarbij is de hulp van verpleegkundigen hard nodig. Alleen samen kunnen we op afdelingen in kaart brengen waar materialen verspild worden. Die verspilling proberen we vervolgens te verminderen. Dit is beter voor de leefomgeving en voor de portemonnee.’ Het onderzoek ‘Groene keuzes in de acute intensieve zorg’ is een initiatief voor verduurzaming van CWZ en het lectoraat Acute Intensieve Zorg (LAIZ) van de HAN samen. Dit onderzoek wordt tegelijkertijd ook uitgevoerd in Bernhoven.

CO2-impact van behandeling luchtwegpatiënten

Het onderzoek brengt door middel van een Life Cycle Assessment (LCA) analyse de CO2-impact van de behandeling van luchtwegpatiënten in kaart. Het levert een overzicht op van de CO2-impact van de verschillende onderdelen van het zorgproces. Dit maakt de hotspots voor verduurzaming zichtbaar. Hoe deze LCA er in de praktijk uitziet? De onderzoekers volgen per afdeling een aantal luchtwegpatiënten. Daarvan brengen ze het gebruik van (wegwerp)materialen en was in kaart door het observeren, verzamelen, sorteren en tellen van restafval en was. Gegevens over medicijnen, voeding, diagnostiek en vervoer verwerken ze anoniem vanuit het patiëntendossier. Gegevens over energie, apparatuur en schoonmaak verzamelen ze met hulp van experts in CWZ.

Ondersteuning

Joosten heeft een belangrijke rol in het onderzoek. ‘Ik ondersteun door intern de juiste collega’s met de benodigde kennis en bevoegdheden te betrekken’. Daarnaast zijn de researchverpleegkundigen van belang. Anton Prinssen, researchverpleegkundige IC: ‘Om onderzoek te mogen uitvoeren is goedkeuring van de raad van bestuur nodig. Als researchverpleegkundigen IC begeleiden we samen met het wetenschapsbureau het goedkeuringsproces en maken we met de onderzoekers een vertaalslag van het onderzoeksvoorstel naar de uitvoering in de praktijk.’ De verpleegkundigen van de SEH en IC leveren tijdens het onderzoek een grote vakinhoudelijke bijdrage aan de vier fases van de LCA.

Opbrengst onderzoek

Knol: ‘Door deelname aan dit onderzoek hoop ik dat de zogenoemde hotspots binnen onze IC-afdeling in kaart worden gebracht en dat we die kunnen aanpakken.’ Marijn van Huissteden, SEH-verpleegkundige: ‘Mijn hoop is dat het onderzoek onze collega’s bewust maakt van het verbruik van materialen en uitvoeren van handelingen, zodat ze meer gaan nadenken of het uitvoeren strikt noodzakelijk is of dat er een groenere keuze is.’ Nog veel te winnen Gelukkig zijn er naast dit onderzoek meer initiatieven op het gebied van (acute) zorg en klimaat. Berben: ‘Je hebt de Green Deal en initiatieven als de Groene Zorg Alliantie, de Groene IC en Groene SEH. We zien dat er veel enthousiasme is, maar dat er nog weinig wordt onderzocht wat we kunnen doen. Dit onderzoek is een mooie stap, maar er is nog veel te winnen op het gebied van duurzaamheid.

Notes for Nursing

Cheryl van den Bovenkamp, Annelies Wassenaar en Sivera Berben schreven dit artikel voor het verpleegkundige blad Notes for Nursing van CWZ.

Met dank aan

Studentonderzoekers hbo-v en medische hulp verlening en de leden van de green teams SEH en IC. Sivera Berben (lector Acute Intensieve Zorg en projectleider), Annelies Wassenaar, Wytske Geense, Cheryl van den Bovenkamp (onderzoekers LAIZ), en Tim Stobernack (onderzoeker Radboudumc). Twan Joosten (adviseur duurzaamheid). Anton Prinssen (verpleegkundige en lid Green Team IC). Jemaine Knol (verpleegkundige en lid Green Team IC). Marijn van Huissteden (SEH-verpleegkundige en lid Green Team SEH).

Bron: CWZ