Biologische boeren verdienen hun extra kosten voor duurzame productie niet altijd terug. Dat blijkt uit de nieuwe Agro-Nutri Monitor van de Autoriteit Consument & Markt ((ACM) in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). Dit is een trendbreuk met eerdere jaren. Boeren die produceren onder een ander duurzaamheidskeurmerk krijgen gemiddeld wél hun kosten vergoed, maar 6 op de 10 geven aan dat die vergoeding niet volledig dekkend is.

Naast de Agro-Nutri Monitor publiceert de ACM 2 andere onderzoeken: naar samenwerking bij verduurzamingsinspanningen en naar mogelijkheden van internationale benchmarking van duurzaamheidskeurmerken. Op basis van de 3 onderzoeken doet de ACM aanbevelingen aan het Ministerie van LVVN hoe de voedselketen verder te verduurzamen. Daarmee wil de ACM bijdragen aan goed werkende markten waarin boeren en bedrijven een eerlijke prijs krijgen voor verduurzaming van hun productie en consumenten keuze houden uit betaalbare producten.

Belangrijkste onderzoeksbevindingen Agro-Nutri Monitor 2025

De Agro-Nutri Monitor 2025 onderzoekt voor de jaren 2021-2023 de prijsvorming binnen de ketens van aardappelen, tomaten, melk en kaas, varkensvlees, appels en appelsap, en verse en verwerkte sperziebonen. De belangrijkste uitkomsten:

  • Biologische boeren krijgen hun duurzaamheidskosten voor deze producten niet altijd vergoed. Dat komt omdat hun kosten voor biologische productie sterker zijn gestegen dan de opbrengsten.
  • Boeren die hun productie verduurzamen volgens andere keurmerken krijgen hun extra kosten voor duurzame productie gemiddeld wel vergoed, maar 6 op de 10 boeren zeggen dat de vergoeding onvoldoende is.
  • Grote landbouwbedrijven behalen doorgaans hogere marges dan kleine bedrijven.
  • Benchmarking van Nederlandse en buitenlandse keurmerken verbetert de exportmogelijkheden voor producten met een (niet-biologisch) Nederlands duurzaamheidskeurmerk.
  • Samenwerking tussen producenten biedt voordelen, zoals verlaging van kosten en versterking van de onderhandelingspositie ten opzichte van afnemers.
  • Samenwerking tussen ketenpartijen biedt de mogelijkheid om een meerprijs te krijgen en een betere verdeling van productierisico’s, zoals weerschade en misoogsten.
  • De beperkte betalingsbereidheid van consumenten en daarmee achterblijvende vraag naar duurzame producten is nog steeds een knelpunt voor verdere stappen naar grootschalige verduurzaming. Hoewel de vraag is toegenomen, is dit niet voldoende voor een grootschalige vergroting van het aanbod.
  • Onzekerheid over het duurzaamheidsbeleid van de overheid maakt dat boeren terughoudender zijn met investeringen. Dit vertraagt hun duurzaamheidsinspanningen.

Aanbevelingen ACM

Na de Agro-Nutri Monitor van 2022 deed de ACM een pakket aanbevelingen aan het Ministerie van LVVN hoe de voedselketen in Nederland verder te verduurzamen. Toen bleek onder meer dat de betalingsbereidheid van consumenten voor duurzame producten beperkt is.

In een brief aan de Minister van LVVN benadrukt de ACM opnieuw dat een integrale aanpak vanuit het ministerie noodzakelijk is. De ACM geeft de volgende aanbevelingen en aandachtspunten mee aan het Ministerie van LVVN:

  • Er zijn maatregelen nodig die het prijsverschil tussen gangbare- en duurzamere producten verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld door btw-verlaging voor duurzamere producten of met subsidies voor producenten. De voorgestelde maatregelen waren ook opgenomen in de Agro-Nutri Monitor 2022.
  • Stimuleer dat het aantal duurzaamheidskeurmerken terug wordt gebracht tot een beperkt aantal duidelijk herkenbare keurmerken voor consumenten. Bijvoorbeeld door de introductie van een keurmerk dat door de overheid wordt ondersteund gericht op duurzame productie in Nederland.
  • Bevorder de verkoop van duurzamer voedsel ook in andere kanalen dan supermarkten. De overheid kan zelf een bijdrage leveren door duurzamere producten in te kopen voor restaurants of kantines van (semi)overheidsinstellingen.
  • Spoor de sector aan om keurmerken internationaal te benchmarken en breng het onderwerp onder de aandacht van de Europese Commissie.
  • Ondersteun de voedselketen om de samenwerking op te zoeken en stimuleer samenwerking tussen producentenorganisaties. Producentenorganisaties kunnen samenwerken met andere producentenorganisaties in Unies van Producentenorganisaties om verdere schaalvoordelen te benutten en meer tegenwicht te bieden tegenover grote afnemers.

Vervolgonderzoek

De ACM is inmiddels gestart met de vijfde Agro-Nutri Monitor. Daarbij kijkt de ACM onder meer naar de vraag waarom zowel biologische als andere duurzame boeren hun duurzaamheidskosten niet altijd vergoed krijgen.

De 2 andere rapporten van ACM:

Bron: Autoriteit Consument en Markt (ACM)