Op vrijdag 5 september werd in de Leeszaal van Sociëteit De Witte in Den Haag het eerste exemplaar van het boek Transitioning towards a Circular (Healthcare) Economy overhandigd aan staatssecretaris voor Duurzame Zorg Judith Tielen. Het boek, geschreven door Bart van Straten, Bruno Bruins en Tim Horeman, legt de vinger op de zere plek van onze wegwerpmaatschappij. Massaproductie en consumptie zorgen wereldwijd voor verspilling en CO₂-uitstoot, terwijl juist in de zorg tonnen waardevolle materialen jaarlijks in de verbrandingsoven verdwijnen.
De paradox van medisch afval
Er bestaat een fundamentele paradox:
- Terwijl landen oorlogen voeren en territoriale claims leggen om toegang te krijgen tot kritische en waardevolle grondstoffen, verbranden wij in het Westen afval – en dan met name hoogwaardig medisch afval – vol waardevolle materialen.
- Terwijl geopolitieke spanningen toenemen, gooien we materialen weg die cruciaal zijn voor microchips, de energietransitie, robotica en defensie.
Grondstoffen die elders leiden tot afhankelijkheid en conflicten, verdwijnen hier letterlijk in rook.
De boodschap is daarom: afval is geen eindpunt, maar een grondstof.
Medische afvalstromen kunnen worden verwerkt tot nieuwe producten. Kritische en zeldzame aardelementen uit afvalstromen kunnen worden geoogst en hergebruikt en energie lokaal opgewekt.
Hoe dan?
Bijvoorbeeld door het bouwen van energienet onafhankelijke lokale energiecentrales. Overheidssteun en -aandacht is nodig voor de ontwikkeling van hiervan. Lokale energiecentrales die hernieuwbare energie opwekken uit bronnen zoals windturbines, zonnepanelen of kinetische energiesystemen. Deze modulaire centrales slaan energie op in geïntegreerde batterijpakketten, waardoor stabiele, off-grid energie beschikbaar is voor gebruik in de transitie naar een circulaire economie.
Qua productontwerp door meer nadruk te leggen op het ontwerpen van circulaire producten. In het ontwerp bijvoorbeeld rekening houden met materiaalkeuze en het gebruik van gerecyclede materialen, en het verlengen van de levensduur van product (al stuit dit vanzelfsprekend op de traditionele businessmodellen waarin maximale volumes met verkoop de doelstelling is). Dit vergt creativiteit, een andere denkwijze en een circulair businessmodel.
Het implementeren van circulaire strategieën: Ziekenhuizen en bedrijven spelen een cruciale rol in de transitie naar een circulaire gezondheidszorg. Met nadruk op strategieën zoals vermindering, hergebruik, reparatie in plaats van omruil en recycling door leveranciers. Hiervoor is bewustwording nodig en omdenken.
Het terugwinnen van waardevolle materialen en zeldzame aardmetalen uit afval, met name medisch en ziekenhuisafval, biedt een veelbelovende mogelijkheid om de afhankelijkheid van grondstoffen en andere landen te verminderen.
Waarom dit nú belangrijk is
Wereldwijde instabiliteit wordt steeds meer veroorzaakt door schaarste aan grondstoffen en energie. Toeleveringsketens zijn kwetsbaar, afhankelijk van slechts enkele mijnbouwlocaties en landen. Circulaire strategieën zijn niet langer een optie, maar een noodzaak om veerkracht en continuïteit te waarborgen.
Bart van Straten, expert circulaire economie in de zorg, wetenschapper, ondernemer
Het boek Transitioning towards a Circular (Healthcare) Economy is gratis te downloaden via TU Delft Open Publishing: https://books.open.tudelft.nl/home/catalog/book/217
Daarnaast verscheen recent het artikel van Bart van Straten over dit onderwerp in Waste Management Bulletin (Elsevier): https://www-sciencedirect-com.tudelft.idm.oclc.org/science/article/pii/S2949750725000720
