De Palmolie Barometer 2025 pleit voor een fundamentele verschuiving in de manier waarop palmolie wereldwijd wordt ingekocht. Palmolie is van vitaal belang voor de mondiale voedselzekerheid en een bron van inkomsten voor miljoenen mensen, met name kleine boeren in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Duurzaam geproduceerde palmolie heeft de potentie om boerengezinnen uit armoede te helpen, maar veel boeren hebben juist sterk wisselende inkomens waarvan ze niet kunnen rondkomen, laat staan dat ze kunnen investeren om klimaatverandering het hoofd te bieden. Palmolie kan de wereld duurzaam voeden zonder ontbossing, als bedrijven verantwoord inkopen en de waarde in de keten eerlijker wordt verdeeld.
De Palmolie Barometer, ontwikkeld door Solidaridad en mede ondertekend door experts en vertegenwoordigers van kleine boeren, onderstreept het economische belang van deze grondstof. Palmolie is een zeer productief gewas, goed voor 40% van de mondiale productie van plantaardige olie op slechts 6% van het landbouwareaal dat in gebruik is voor oliezaden. Naar schatting 7 miljoen kleine boeren oogsten ruim een kwart van de mondiale productie op een kwart van het land waar oliepalmen groeien. De ontbossing voor palmolieplantages in Indonesië is sinds de piek in 2012 met ongeveer 90% afgenomen.
Loont duurzame palmolieproductie?
De belangrijkste conclusie van de Palmolie Barometer 2025 is dat de waarde in de productieketen oneerlijk verdeeld is. Het gevolg is dat kleine boeren vaak geen leefbaar inkomen hebben. Deze boeren kunnen noodzakelijke investeringen om zich aan te passen aan klimaatverandering niet opbrengen, terwijl ze vrijwel dagelijks de negatieve gevolgen ervaren. Vooral kleine boeren in Azië en Afrika lopen een groot inkomensrisico door schommelende prijzen, hoge kosten en extreme weersomstandigheden.
De waardeketen van palmolie genereert een totale waarde van $282 miljard en $52 miljard brutowinst. Retail voegt met $83 miljard de meeste waarde toe, terwijl fabrikanten van consumentengoederen de grootste brutowinst maken met $20 miljard, 38% van de totale brutowinst in de sector. Hoewel kleine boeren $17 miljard inkomsten genereren, zes procent van de hele keten, wordt hun netto inkomen als deel van de winst in de waardeketen geschat op bijna nul (Rijk et al., 2021).
Het gebrek aan investeringen en oneerlijke verdeling van de waarde bedreigt de hele sector. Zonder toegang tot financiering, technische ondersteuning en stimulansen voor duurzame landbouw, nemen kleine boeren vaak hun toevlucht tot overlevingsstrategieën op korte termijn. Bovendien betekent onzekerheid over landgebruiksrechten dat kleine boeren langetermijninvesteringen vermijden en minder snel zullen voldoen aan strengere milieuregels.
De productiviteit van kleine boeren kan vaak duurzaam worden verhoogd. Dan wordt op hetzelfde land meer palmolie geproduceerd. Dat is goed voor de boer en het verkleint de prikkel tot uitbreiding van het areaal. Voor bedrijven die ontbossing in hun keten willen vermijden, is het daarom de moeite waard om te investeren in kleinschalige productie.
Vier principes voor verantwoord inkopen
De Palmolie Barometer 2025 pleit voor een fundamentele nieuwe aanpak bij de inkoop van palmolie. Met alleen duurzame certificering worden de problemen van kleine boeren niet opgelost. Samenwerking met boeren en eerlijke handelsvoorwaarden zijn van cruciaal belang voor de toekomst van de sector. Het rapport schetst vier kernprincipes voor verantwoord inkopen:
- Positionering: Bedrijven erkennen de kwetsbare positie van onafhankelijke kleine boeren in hun algemene strategie en besluitvormingsprocessen.
- Prijsstelling en inkoopvoorwaarden: Eerlijke prijzen en betalingsvoorwaarden belonen duurzame landbouwmethoden. Doel is om leefbare inkomens voor boeren te garanderen.
- Partnerschappen: Samenwerking in de hele toeleveringsketen om boeren te betrekken bij besluitvormingsprocessen, inclusief de ontwikkeling van prijsbeleid.
- Programma’s: Retail, levensmiddelenbedrijven en handelaren ondersteunen boeren door te investeren in boerenorganisaties, landbouwkennis en toegang tot financiering.
“Simpelweg duurzame productie eisen van je leveranciers is gemakzuchtig. Bedrijven moeten zich inzetten voor een inclusieve waardeketen die de belangen van onafhankelijke kleine boeren erkent en duurzame productie mogelijk maakt door eerlijke prijzen te betalen die een leefbaar inkomen garanderen,” aldus Marieke Leegwater, beleidsadviseur bij Solidaridad. “Nu de Europese ontbossingswet volgend jaar van kracht wordt, hebben we aanvullende maatregelen nodig om ontbossing door grootschalige plantages te voorkomen, en tegelijkertijd naleving van mensenrechten en de positie van kleine boeren te versterken. Dat draagt bij aan een stabiele toeleveringsketen met minder risico.”
De Palmolie Barometer 2025 formuleert concrete aanbevelingen voor bedrijven, multistakeholderinitiatieven, beleidsmakers en de financiële sector, om de positie van kleine boeren te versterken en voor een veerkrachtige palmolie-industrie. Alleen als alle betrokkenen verantwoordelijkheid nemen, kan de positie van kleine boeren worden verbeterd. Eerlijke waardeverdeling is het fundament voor een duurzame toekomst van de palmoliesector.
