Op 14 september 2022 heeft de Europese Commissie (EC) een verordening voorgesteld om producten die door middel van dwangarbeid zijn gemaakt te verbieden[1]. Het verbod is bedoeld om producten die zijn gemaakt met behulp van dwangarbeid te weigeren op de EU-markt.

Wat zijn dwangarbeid producten?

Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (IAO) omvat dwangarbeid “Elke arbeid of dienst die van een individu wordt vereist onder dreiging van een straf en waarvoor het individu zich niet uit vrije wil beschikbaar heeft gesteld”. Hieronder valt ook kinderarbeid. Het voorstel heeft betrekking op alle producten, grondstoffen en delen van producten die onder dergelijke omstandigheden zijn vervaardigd.

Het verbod geldt voor alle “marktdeelnemers”. Marktdeelnemers zijn alle personen of entiteiten die producten op de EU-markt brengen of aanbieden. Het verbod heeft niet alleen betrekking op de binnenlandse markt, maar ook op producten die van buiten de EU worden ingevoerd en producten die binnen de EU worden geproduceerd en zullen worden geëxporteerd.

Hoe stelt u vast dat een van uw producten (of onderdelen / grondstoffen hiervan) onder dwangarbeid is gemaakt?

Het respecteren van de mensenrechten is de basis voor een sociale en gelijke wereld. Daarom is het belangrijk om te voorkomen dat producten worden gemaakt door middel van dwangarbeid. Dit geldt niet alleen voor uw eigen activiteiten, maar ook voor uw supply chain. De Europese Commissie heeft richtsnoeren voor due diligence voor Europese bedrijven opgesteld, waarmee bedrijven kunnen bepalen of hun producten in hun bedrijfsactiviteiten en supply chain met dwangarbeid zijn gemaakt. Deze richtlijnen stellen interne richtsnoeren voor waarmee u het risico op dwangarbeid in uw supply chain kunt vaststellen en verminderen.

Het is belangrijk om vroeg te beginnen met de inschatting waar de impact op mensenrechten, en dwangarbeid in het bijzonder, uw bedrijf of supply chain kan raken. De volgende stap is het ontwikkelen van een risicobeoordeling en het implementeren van interne controlemaatregelen om het gebruik van dwangarbeid in uw eigen productie en in uw supply chain te voorkomen. Deze stappen zijn niet alleen belangrijk voor het komende verbod op dwangarbeid, maar ook om u voor te bereiden op de EU-richtlijn inzake duurzaamheidsverslaglegging (CSRD) en de komende EU-richtlijn inzake Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). Ook op nationaal niveau krijgt due diligence meer aandacht. In Nederland wordt nieuwe wetgeving voorgesteld om de rapportageverplichting van bedrijven te regelen zodat zij potentiële risico’s in hun toeleveringsketen in kaart brengen. De wetgeving moet op 1 juli 2024 in werking treden, vooruitlopend op de CSDDD van de EU. Niet-naleving kan hoofdelijke aansprakelijkheid tot gevolg hebben.

Due diligence is echter niet alleen bedoeld om aan de wet te voldoen en proceskosten te beperken. Naast het feit dat de mensenrechten altijd moeten worden gerespecteerd en het gebruik van dwangarbeid bij de productie van uw producten moet worden voorkomen, kan het ook commerciële reputatierisico’s voorkomen. En aan de andere kant: vooroplopen bij de naleving van deze regelgeving kan u een concurrentievoordeel opleveren.

Voorgestelde handhaving in de EU

Voor de naleving zullen alle EU-lidstaten nationale autoriteiten aanwijzen. Deze nieuwe autoriteiten zullen de verordening uitvoeren en handhaven. Er wordt voorgesteld dat de autoriteiten in alle lidstaten een vaste, op risicobeoordeling gebaseerde aanpak zullen ontwikkelen. Hiervoor zullen de bevoegde autoriteiten producten en landen met een hoog risico vaststellen. Voor die producten en landen met een hoog risico wordt overwogen dat de autoriteiten actief informatie inwinnen (en beoordelen) over de wijze waarop bedrijven de mensenrechten in hun activiteiten en supply chain waarborgen. Dit betekent echter niet dat alleen bedrijven die te maken hebben met de hoog-risicoproducten of de hoog-risicolanden, interne controlemechanismen moeten opzetten. Due diligence is belangrijk voor elk bedrijf dat het risico loopt dat voor zijn producten dwangarbeid wordt gebruikt.

Gevolgen van het niet naleven van deze verordening

Indien na beoordeling door de bevoegde autoriteit uit het onderzoek blijkt dat de marktdeelnemer de verordening schendt heeft de marktdeelnemer de kans om bewijs kan aan te leveren dat er nergens in de activiteiten of supply chain sprake is van dwangarbeid. Kan de marktdeelnemer dat niet, zullen de betrokken producten naar verwachting op de Europese markt worden verboden of uit de handel worden genomen. Bovendien wordt verwacht dat hoge boetes zullen worden opgelegd.

De volgende stappen

Deze nieuwe wetgeving is een van de vele die nog moeten komen om grenzen te stellen en de beweging naar een duurzame Europese economie in 2050 te ondersteunen. Alle wetgeving is overweldigend. Ons motto is ‘Denk groot, maar begin klein’, anders komen goede plannen in de verdrukking. Hoe kun je beginnen:

De eerste start is om na te gaan of u betrokken bent bij de supply chain van een productieproces. Hieronder vallen partijen als importeurs en exporteurs. Dit betekent dat u ‘in scope’ bent van deze wetgeving.
De tweede stap is het identificeren van de risico’s op dwangarbeid binnen uw bedrijf en in uw supply chain. Daarna volgt het opzetten van interne controlemechanismen. Deze helpen u om processen en toeleveringsketens door te lichten en risico’s op onbedoelde betrokkenheid bij dwangarbeid te voorkomen.

Eline Polak, Mazars

[1] Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council on prohibiting products made with forced labour on the Union Market (EU) 2022/0269, COM(2022) 453 final, 14.9.2022.