Duurzaamheid wordt vaak vanuit de techniek benaderd. Of vanuit de business case. Door het scheiden van afval in te voeren, isolatie en zonnepanelen aan te brengen, door koffiebekertjes met een lagere voetafdruk in te kopen, door facilitaire zaken en schoonmaakmiddelen duurzaam in te kopen of door zelfs het stroomverbruik van de IT-afdeling te verminderen of groen in te kopen. En toch… is er nog veel weerstand in de organisatie. Zijn er veel mensen die het maar ingewikkeld vinden, of duur. En lukt het maar niet om duurzaamheid echt in het denken en doen te verankeren.

“Het kan niet, het mag niet, ik wist het niet of ik weet niet wat beste is”, zijn veelgehoorde redenen om niet aan de slag te gaan. Die redenen vinden deels hun oorsprong in allerlei geschreven en ongeschreven regels zijn, ingesleten gebruiken, en (on)bewuste gewoonten. Dat alles samen kun je zien als het rankingssysteem van een organisatie. Dat rankingssysteem staat niet op papier, maar is vooral zichtbaar in gedrag. Ranking gaat over wie bepaalt wat normaal is, over macht, over (in)formele status en over de stoere verhalen die gedeeld worden tijdens de pauze, de borrel en die jaar na jaar verteld en herhaald worden… ‘weet je nog dat…?!’. Ranking is dat waarvoor je collega’s je een klap op de schouder geven én waarom sommige collega’s meer held zijn dan anderen.

Om toch duurzaam te gaan denken en doen, helpt het om duurzaamheid in de cultuur te verankeren: een schouderklopje te krijgen als je een duurzame keuze hebt gemaakt én nieuwe stoere succesverhalen te maken. Als dat lukt, wordt het veel eenvoudiger om vanuit die gedeelde visie op de wereld en een set gedeelde waarden alle bedrijfsprocessen duurzaam in te richten. Daarnaast wordt het veel makkelijker om ook je primaire proces te verduurzamen. Immers, alle medewerkers vinden het normaal om duurzaamheid centraal te zetten bij hun keuzes. Je kunt als organisatie dan haast geen niet-duurzame keuzes meer maken.

Het succes van MVO hangt voor 60 procent af van de cultuur binnen de organisatie, de mindset en het gedrag van individuen – prof. dr. André Nijhof

Hoe dan?

Geef teams, afdelingen en medewerkers de gelegenheid om met elkaar betekenis te geven aan duurzaamheid. Kies duurzaamheid als een van de kernwaarden en vertaal dit naar het dagelijkse gedrag en keuzes in de praktijk. Want, duurzaamheid betekent iets anders voor de afdeling HR dan dat het voor finance & control betekent, en ook weer iets anders voor IT dan voor het management of bestuur.

Geef medewerkers experimenteerruimte en help hen de competenties te ontwikkelen voor de transitie. Omgaan met ongemak, onzekerheid en verandering zijn belangrijke kwaliteiten. Verkort de onzekerheid niet, maar zoek hem op. Zo versterk je het lerend vermogen van je medewerkers en de organisatie. In tijden van transitie maken we immers met elkaar nieuwe spelregels en dat betekent vaak ook een verschuiving van macht. Voer echte gesprekken, vertel nieuwe verhalen en steek kampvuren aan.

Kampvuren aansteken?

Cultuur verander je niet met meer papier. Cultuur vormt zich in interactie. Aan het kampvuur geven mensen al duizenden jaren betekenis aan de wereld. Aan het kampvuur praten we over de dingen die we echt belangrijk vinden, die ons blij maken en die ons zorgen baren. We ordenen en herordenen de wereld en ontdekken in samen hoe de nieuwe ordening eruit gaat zien en wat dat betekent voor onze plek in die nieuwe structuur. Wat duurzaamheid betekent voor je functie en rol, welk gedrag daarbij past, wat je te leren hebt, wat je moet organiseren en wat je vooral niet meer moet doen.

Als je je organisatie wilt verduurzamen, ben je bezig met het bouwen van cultuur. Dan helpt het als je snapt hoe cultuur werkt, hoe cultuur samenhangt met je bedrijfsvoering en primaire proces en hoe je het kunt veranderen. Wat je te doen hebt is het organiseren van nieuwe betekenisgeving. Kampvuren aansteken. Zodat je je duurzame ambities waar kunt maken. Building cultures of sustainability. Omdat duurzaamheid een kwestie van cultuur is.

Walter Faaij, corporate antropoloog, consultant, facilitator en verhalenverteller. Hij is oprichter van Green Culture Lab en is associate partner van Human Dimensions

Co-auteur: Jeanine Pothuizen, organisatiepsycholoog. Zij zet haar kwaliteiten vaak in als klimaatcoach, trainer, facilitator en veranderkundige. Zij is oprichter van De VeranderCoach en verbonden aan Stichting KlimaatGesprekken, De Verborgen Impact en Utrecht4GlobalGoals.