Bakstenen die in elkaar klikken. Dennis Deen lost er niet alleen het tekort aan metselaars mee op, hij vermindert ook de CO2-uitstoot doordat er geen cement meer aan te pas komt. Drystack is de winnaar van de ING Circulair Ondernemenprijs 2022 die op Duurzame Dinsdag, 6 september 2022 werd uitgereikt door Meike Proost (Sustainability Business Partner bij ING).

Lego, dat kent iedereen. Als het aan Dennis Deen ligt, wordt Drystack de Lego van de bakstenen. Deen ontwikkelde een systeem waardoor het bouwen van een buitengevel van een woning of bedrijf bijna twee keer sneller gaat dan normaal: bakstenen met gaten worden in elkaar ‘geklikt’ met kunststof tussenleggers. Omdat er geen cement meer nodig is, vermindert de CO2-uitstoot en is een baksteen herbruikbaar en volledig circulair. Tegelijk biedt Drystack een oplossing voor het groeiend tekort aan vaklui.

‘Metselaar is een uitstervend beroep’, vertelt Deen. ‘In 1990 telde Nederland 26.000 metselaars. In 2018 waren dat er nog maar 6.500. De gemiddelde leeftijd ligt nu rond de 50 jaar. De komende jaren gaan veel metselaars met pensioen. En er is geen nieuwe aanwas. Het is best zwaar werk.’

Hoe haal ik mijn pensioen?

Deen kan het weten. Na zijn tijd bij de mariniers ging hij in de bouwwereld aan de slag. Hij leerde metselen, haalde zijn aannemersdiploma en werd bedrijfsleider van een metselbedrijf. In 2004 begon hij voor zichzelf, met de slogan: ‘Metselen met liefde voor het vak!’ Zijn bedrijf kwam goed door een kleine bouwcrisis in 2004 en de economische recessie van 2008. ‘Maar in 2017 werd het moeilijk’, zegt Deen. ‘We konden niet meer groeien, maar klanten vroegen juist om meer mensen en snelheid. Ik was 44 jaar en dacht: ik kan niet eens mijn pensioen halen met m’n bedrijf.’

Deen kwam handen te kort en hij wilde iets doen aan de herbruikbaarheid van baksteen en CO2-uitstoot door cement. ‘Ik ben een lijstje gaan maken van wat er nodig was. Ik wilde dat iedere steenfabrikant mee zou kunnen doen. Verder moest alles mogelijk zijn wat nu ook al kan met metselverbanden. En ik had er bijgezet dat de opleiding maximaal een week moest zijn, in plaats van de drie jaar die een metselaar nodig heeft. Ik moest een beetje lachen toen ik het teruglas, maar het is allemaal uitgekomen.’

ING Circulair Ondernemenprijs

De ING Circulair Ondernemenprijs is onderdeel van Duurzame Dinsdag en bestaat uit een geldbedrag en publiciteit en ondersteuning van ING. Deen wil het bedrag maatschappelijk inzetten. ‘Een clubhuis, bijvoorbeeld. Ik zou zeggen: help ons meedenken over mogelijke projecten.’

Drystack is ‘supercirculair’, reageert Jan van der Doelen, Sector Banker Building & Construction van ING. ‘Dit soort initiatieven ondersteunen we graag. Daarbij beoordelen we natuurlijk altijd of het om een toekomstbestendig businessmodel gaat.’ Circulair bouwen is onderdeel van de circulaire economie die we in 2050 in Nederland willen zijn, vertelt Van der Doelen. ‘De overheid heeft hierover met marktpartijen afspraken gemaakt in het Grondstoffenakkoord. De bouwsector is als gebruiker van grondstoffen een belangrijke sector die aan de slag moet gaan om de doelen te halen. Alles wat daaraan bijdraagt, stimuleren wij als bank. Het concept van Drystack past daar prima bij.’

Levensduur van duizend jaar

‘We zijn nu bezig met onze levenscyclus-analyse’, vervolgt Deen. Een baksteen wordt bij 1.200 graden gebakken – dat kost veel CO2. Maar een steen heeft een levensduur van duizend jaar. Als je die stikstof zou afschrijven over zo’n lange periode, dan is een baksteen CO2-neutraler dan een boom. Maar zodra je mortel toepast, daalt die levensduur van duizend naar 75 jaar.’

‘Onze kunststof layers, waarmee de bakstenen in elkaar klikken, zijn conform Bouwbesluit getest op een levensduur van 50 jaar. We zijn in gesprek met producenten die de layers uiteindelijk weer terugnemen en verwerken, zodat het kan terugkomen als grondstof voor bijvoorbeeld een auto-bumper. Dan wordt onze CO2-voetafdruk nog lager. We gaan er nu vanuit dat de CO2-uitstoot in vergelijking met metselwerk minimaal 10 kilo per vierkante meter minder is.’ Er is nog een voordeel: ‘Ons product is 30 kilo lichter per vierkante meter. Bij een appartementsgebouw van 30.000 stenen scheelt dat 90 ton gewicht. Dat betekent dat je minder wapening en geveldragers nodig hebt. Hoe minder materiaal je toevoegt in een gebouw, hoe minder CO2-uitstoot dat gebouw heeft.’

24 uur per dag paraat

Mooie cijfers, maar het is allemaal niet zonder slag of stoot gegaan. ‘Zo hadden we een grote klus aangenomen van een aannemer in Hoorn, van 750.000 stenen. We moesten snel opschalen. We hadden een tweede machine in ontwikkeling staan, maar daar waren leveringsproblemen mee. Daarom gingen we werken in drie shifts per dag. Wekenlang was ik 24 uur per dag paraat. Af en toe sloeg ik een nacht slaap over. Mijn vrouw keek me dan wel eens aan met zo’n blik van: je had van alles kunnen gaan doen, en je hebt dít gekozen? Ik had het ook niet zonder haar steun kunnen doen.’

Het geduld is beloond. Er zijn al projecten gedaan in Hoorn, Utrecht, Amsterdam, Bergen, en een kademuur in samenwerking met de TU Delft. ‘We krijgen aanvragen uit Nieuw-Zeeland, Australië, Engeland en Amerika. Maar ik wil me eerst focussen op de Nederlandse markt. Echt het bewijs leveren. We zijn de startup-fase voorbij. We zijn met grote projecten bezig. Aannemers, architecten en ontwikkelaars gaan ons steeds meer zien als de standaardoplossing. Ik wil nu stabiel opschalen. Dat is ook een verantwoordelijkheid die ik voel naar het groepje investeerders dat ons gaat helpen. De machine die we hebben ontwikkeld, boort op een tiende nauwkeurig. We willen die nu zo doorontwikkelen dat iedereen ‘m kan bedienen, net als een koffieapparaat. Dan kunnen wij ze op de steenfabriek plaatsen.’ Ook het opleiden van ‘stapelaars’ in het eigen opleidingsinstituut vraagt aandacht. ‘We zijn in Den Haag begonnen met 3 mensen. In Alkmaar hebben we er 8 opgeleid en in Delft 15. Er is ook al gevraagd of we in Groningen en Arnhem mensen kunnen opleiden.’

Circulariteit als missie

Deen heeft een tip voor andere ondernemers die duurzaam bezig willen zijn: ‘Verbind je met allerlei soorten producten en ondernemingen die ook duurzaam en circulair zijn. Dan krijg je een soort olievlek; iedereen versterkt elkaar. Circulariteit is een missie die een aantal mensen oppakken. Ik zie onszelf ook als een kartrekker om Nederland minder CO2 te laten uitstoten. Zorg dat je zichtbaar bent.’

Waar hoopt Deen over 10 jaar te staan met Drystack? ‘Als ik mag dromen: over de hele wereld kennen mensen Lego – het zou prachtig zijn als Drystack ook een soort Lego wordt, maar dan op een serieuze manier.’