Met het verbreden van duurzaamheid van alleen het terrein van natuur en milieu naar meer sociale thema’s of onderwerpen die te maken hebben met verantwoord zaken doen is een eerste stap gezet in de bredere verankering van het thema in de maatschappij. Maar de urgentie van actuele ontwikkelingen vraagt om een verdere verwevenheid van duurzaamheid, zelfs met thema’s zoals veiligheid en rechtsstatelijkheid omdat deze thema’s elkaar beïnvloeden en vragen om een integrale bronaanpak.

Met de komst van de wetgeving rondom de corporate sustainabilty reporting directive (CSRD) is er meer duidelijkheid ontstaan over de brede interpretatie van duurzaamheid. Het stelsel beslaat naast “klassieke” milieuthema’s zoals klimaat, verontreiniging en water ook sociale impact op werknemers en eindgebruikers en zelfs de manier waarop bedrijven zaken doen. Toch zou de rol van duurzame ontwikkeling nog wel eens breder ingezet kunnen worden, zelfs bij het verbeteren van internationale veiligheid.

Veiligheid en geopolitieke afhankelijkheid

Een deel van de geopolitieke onveiligheid ontstaat door conflicten die ingegeven zijn door de waarde van grondstoffen en de macht die uitgeoefend wordt door het bezit van energiebronnen. Zolang we afhankelijk zijn van fossiele energie zullen landen die daar de beschikking over hebben macht hebben en deze willen houden. Het doorzetten van de energietransitie en daarmee meer onafhankelijk worden van fossiele brandstoffen zorgt daarmee voor congruentie tussen milieudoelen en herverdeling en balancering van deze macht.

Een andere link is de ambitie om meer circulair te kunnen werken. Hiermee worden alternatieven voor schaarse grondstoffen ontwikkeld en houden we reeds gedolven grondstoffen zo lang mogelijk in de keten. Ook daarmee neemt de macht en afhankelijkheid van landen die deze grondstoffen bezitten en hun invloed die hieruit voortkomt misbruiken verder af.

Een derde mechanisme tenslotte is dat opwarming van de aarde zorgt voor klimaatverandering waar vooral de armere landen die zich daar niet tegen kunnen wapenen last van hebben. Dit brengt vluchtelingenstromen op gang die kunnen zorgen voor destabilisering van landen die de opvang willen organiseren of juist willen tegenhouden. Maar ook dichter bij huis ervaren mensen meer fysieke onveiligheid door klimaatverandering in de vorm van hevige stormen, overstromingen en bosbranden. Je zou dus kunnen concluderen dat duurzame ontwikkeling een concrete bijdrage levert aan het verbeteren van veiligheid in de wereld.

Rechtsstatelijkheid en vrije wetenschap

Maar ook de verdediging van de rechtsstatelijkheid heeft een dergelijke sterke link met duurzaamheid. Een aantal principes van de rechtsstaat zoals vrijheid van onderwijs, onafhankelijke onderzoeksinstituten en een onafhankelijk rechterlijke macht zijn cruciaal voor duurzame ontwikkeling. In essentie zijn de procesessen die samenhangen met duurzaamheid vaak een chemische en fysische aangelegenheid. Er komt meer CO2 in de lucht en doordat instraling van de zon meer vastgehouden wordt komt er meer energie in de atmosfeer. Deze energie en verhoogde concentraties CO2 zorgen voor wetenschappelijk vast te stellen effecten zoals verzuring van de oceanen en meer en hevigere stormen. Dit is wetenschap en geen politieke mening. Echter in een land waar de politiek invloed heeft op wat er gedoceerd mag worden in scholen, welke onderzoekers budgetten krijgen en wat er gepubliceerd mag worden kunnen de feiten over duurzame ontwikkeling niet vrij stromen en kan duurzame ontwikkeling met alle gevolgen voor mens, natuur en zoals boven gesteld zelf veiligheid beïnvloed worden. Dit wordt versterkt als niet alleen deze basis (onderwijs en wetenschap) gepolitiseerd wordt, maar ook de corrigerende factor voor misstanden op dit gebied (de rechterlijke macht) door die zelfde politieke meningen wordt beïnvloed.

Meer veiligheid door duurzaamheid

De op het oog gescheiden werelden van duurzaamheid, veiligheid en rechtsstatelijkheid hebben veel meer met elkaar te maken dan op het eerste gezicht lijkt. Er zijn verschillende mechanismen aan te wijzen die direct en indirect invloed op elkaar uitoefenen. Het zou voor politici en beleidsmakers goed zijn om dit te onderkennen zodat ook duidelijk wordt dat bijvoorbeeld het politisering van het thema klimaat kan leiden tot meer onveiligheid in de wereld.

Robert Koolen, Directeur Duurzame Ontwikkeling bij Heijmans